. . . . . . . . . . . . . . "\u0399\u03BF\u03C5\u03B4\u03B1\u03CA\u03C3\u03BC\u03CC\u03C2"@el . . . . . . "Judaism (Hebrew: \u05D9\u05B7\u05D4\u05B2\u05D3\u05D5\u05BC\u05EA\u200E\u200E Yah\u0103\u1E0F\u016B\u1E6F) is an Abrahamic, monotheistic, and ethnic religion comprising the collective religious, cultural, and legal tradition and civilization of the Jewish people. It has its roots as an organized religion in the Middle East during the Bronze Age. Modern Judaism evolved from Yahwism, the religion of ancient Israel and Judah, by the late 6th century BCE, and is thus considered to be one of the oldest monotheistic religions. Judaism is considered by religious Jews to be the expression of the covenant that God established with the Israelites, their ancestors. It encompasses a wide body of texts, practices, theological positions, and forms of organization. The Torah, as it is commonly understood by Jews, is part of the larger text known as the Tanakh. The Tanakh is also known to secular scholars of religion as the Hebrew Bible, and to Christians as the \"Old Testament\". The Torah's supplemental oral tradition is represented by later texts such as the Midrash and the Talmud. The Hebrew word torah can mean \"teaching\", \"law\", or \"instruction\", although \"Torah\" can also be used as a general term that refers to any Jewish text that expands or elaborates on the original Five Books of Moses. Representing the core of the Jewish spiritual and religious tradition, the Torah is a term and a set of teachings that are explicitly self-positioned as encompassing at least seventy, and potentially infinite, facets and interpretations. Judaism's texts, traditions, and values strongly influenced later Abrahamic religions, including Christianity and Islam. Hebraism, like Hellenism, played a seminal role in the formation of Western civilization through its impact as a core background element of Early Christianity. Within Judaism, there are a variety of religious movements, most of which emerged from Rabbinic Judaism, which holds that God revealed his laws and commandments to Moses on Mount Sinai in the form of both the Written and Oral Torah. Historically, all or part of this assertion was challenged by various groups such as the Sadducees and Hellenistic Judaism during the Second Temple period; the Karaites during the early and later medieval period; and among segments of the modern non-Orthodox denominations. Some modern branches of Judaism such as Humanistic Judaism may be considered secular or nontheistic. Today, the largest Jewish religious movements are Orthodox Judaism (Haredi Judaism and Modern Orthodox Judaism), Conservative Judaism, and Reform Judaism. Major sources of difference between these groups are their approaches to halakha (Jewish law), the authority of the rabbinic tradition, and the significance of the State of Israel. Orthodox Judaism maintains that the Torah and halakha are divine in origin, eternal and unalterable, and that they should be strictly followed. Conservative and Reform Judaism are more liberal, with Conservative Judaism generally promoting a more traditionalist interpretation of Judaism's requirements than Reform Judaism. A typical Reform position is that halakha should be viewed as a set of general guidelines rather than as a set of restrictions and obligations whose observance is required of all Jews. Historically, special courts enforced halakha; today, these courts still exist but the practice of Judaism is mostly voluntary. Authority on theological and legal matters is not vested in any one person or organization, but in the sacred texts and the rabbis and scholars who interpret them. Jews are an ethnoreligious group including those born Jewish (or \"ethnic Jews\"), in addition to converts to Judaism. In 2019, the world Jewish population was estimated at 14.7 million, or roughly 0.19% of the total world population. About 46.9% of all Jews reside in Israel and another 38.8% reside in the United States and Canada, with most of the remainder living in Europe, and other minority groups spread throughout Latin America, Asia, Africa, and Australia."@en . . . . . . . . "Is \u00E9 an Gi\u00FAdachas n\u00F3 an tI\u00FAdachas reiligi\u00FAn na nGi\u00FAdach. Ceann de na reiligi\u00FAin aondiacha is sine ar domhan at\u00E1 ann, agus ceann de na reiligi\u00FAin is sine at\u00E1 \u00E1 gcleachtadh f\u00F3s. T\u00E1 airteagail chreidimh agus stair an Ghi\u00FAdachais ina gcro\u00EDl\u00E1r do bhun\u00FAs na gcreideamh \u00C1brahamach eile, an Chr\u00EDosta\u00EDocht agus an tIoslam san \u00E1ireamh. De r\u00E9ir mar a chreidtear, b'\u00E9 an Dia c\u00E9anna a chruthaigh an chruinne agus a shocraigh c\u00FAnant leis na Gi\u00FAdaigh agus a chuir a chuid dl\u00EDthe agus aitheanta in i\u00FAl d\u00F3ibh sa ."@ga . . . . . "El judaisme \u00E9s la religi\u00F3 del poble jueu. \u00C9s la m\u00E9s antiga de les tres religions monoteistes majorit\u00E0ries i una de les tradicions religioses m\u00E9s antigues que encara es practiquen. La majoria dels dogmes i la hist\u00F2ria del judaisme s\u00F3n el fonament del cristianisme, i l'origen de l'islam hi est\u00E0 vinculat teol\u00F2gicament per mitj\u00E0 del personatge d'Abraham. Fins a la creaci\u00F3 d'Israel com a estat, despr\u00E9s de la Segona Guerra Mundial, no hi havia cap estat al m\u00F3n on el judaisme fos religi\u00F3 oficial."@ca . . . . . . . . . . . . . . "Jodendom"@nl . . . . . . . . . "Judaismus"@cs . . . . . . . . . . . . . . . . "\u0418\u0443\u0434\u0430\u0438\u0301\u0437\u043C, \u0438\u0443\u0434\u0435\u0301\u0439\u0441\u0442\u0432\u043E (\u0434\u0440.-\u0433\u0440\u0435\u0447. \u1F38\u03BF\u03C5\u03B4\u03B1\u03CA\u03C3\u03BC\u03CC\u03C2), \u0438\u0443\u0434\u0435\u0301\u0439\u0441\u043A\u0430\u044F \u0440\u0435\u043B\u0438\u0301\u0433\u0438\u044F \u2014 \u0440\u0435\u043B\u0438\u0433\u0438\u043E\u0437\u043D\u043E\u0435, \u043D\u0430\u0446\u0438\u043E\u043D\u0430\u043B\u044C\u043D\u043E\u0435 \u0438 \u044D\u0442\u0438\u0447\u0435\u0441\u043A\u043E\u0435 \u043C\u0438\u0440\u043E\u0432\u043E\u0437\u0437\u0440\u0435\u043D\u0438\u0435, \u0437\u0430\u0440\u043E\u0434\u0438\u0432\u0448\u0435\u0435\u0441\u044F \u0443 \u0435\u0432\u0440\u0435\u0439\u0441\u043A\u043E\u0433\u043E \u043D\u0430\u0440\u043E\u0434\u0430 \u0432\u043E 2-\u043C \u0442\u044B\u0441\u044F\u0447\u0435\u043B\u0435\u0442\u0438\u0438 \u0434\u043E \u043D. \u044D. \u0412 \u043D\u0430\u0441\u0442\u043E\u044F\u0449\u0435\u0435 \u0432\u0440\u0435\u043C\u044F \u043E\u0434\u043D\u0430 \u0438\u0437 \u043C\u043E\u043D\u043E\u0442\u0435\u0438\u0441\u0442\u0438\u0447\u0435\u0441\u043A\u0438\u0445 \u0440\u0435\u043B\u0438\u0433\u0438\u0439 \u0447\u0435\u043B\u043E\u0432\u0435\u0447\u0435\u0441\u0442\u0432\u0430 \u0438 \u0441\u0430\u043C\u0430\u044F \u0434\u0440\u0435\u0432\u043D\u044F\u044F \u0438\u0437 \u0441\u0443\u0449\u0435\u0441\u0442\u0432\u0443\u044E\u0449\u0438\u0445 \u0432 \u043D\u0430\u0441\u0442\u043E\u044F\u0449\u0435\u0435 \u0432\u0440\u0435\u043C\u044F. \u0418\u0443\u0434\u0430\u0438\u0437\u043C \u0437\u0430\u044F\u0432\u043B\u044F\u0435\u0442 \u043E\u0431 \u0438\u0441\u0442\u043E\u0440\u0438\u0447\u0435\u0441\u043A\u043E\u0439 \u043F\u0440\u0435\u0435\u043C\u0441\u0442\u0432\u0435\u043D\u043D\u043E\u0441\u0442\u0438, \u043E\u0445\u0432\u0430\u0442\u044B\u0432\u0430\u044E\u0449\u0435\u0439 \u0431\u043E\u043B\u0435\u0435 3000 \u043B\u0435\u0442."@ru . . . . . "Juda\u00EDsmo (em hebraico: \u05D9\u05D4\u05D3\u05D5\u05EA, Yahad\u00FAt) \u00E9 uma das tr\u00EAs principais religi\u00F5es abra\u00E2micas, definida como \"religi\u00E3o, filosofia e modo de vida\" do povo judeu. Origin\u00E1rio da Tor\u00E1 Escrita e da B\u00EDblia Hebraica (tamb\u00E9m conhecida como Tanakh) e explorado em textos posteriores, como o Talmud, \u00E9 considerado pelos judeus religiosos como a express\u00E3o do relacionamento e da alian\u00E7a desenvolvida entre Deus com os Filhos de Israel. De acordo com o juda\u00EDsmo rab\u00EDnico tradicional, Deus revelou as suas leis e mandamentos a Mois\u00E9s no Monte Sinai, na forma de uma Tor\u00E1 escrita e oral. Esta foi historicamente desafiada pelo cara\u00EDtas, um movimento que floresceu no per\u00EDodo medieval que mant\u00E9m milhares de seguidores atualmente e, que afirma que apenas a Tor\u00E1 escrita foi revelada. Nos tempos modernos alguns movimentos liberais, tais como o juda\u00EDsmo humanista, podem ser considerados n\u00E3o te\u00EDstas. O juda\u00EDsmo afirma uma continuidade hist\u00F3rica que abrange mais de tr\u00EAs mil anos. \u00C9 uma das mais antigas religi\u00F5es monote\u00EDstas, que sobrevive at\u00E9 os dias atuais, e a mais antiga das tr\u00EAs grandes religi\u00F5es abra\u00E2micas. Os hebreus/israelitas j\u00E1 foram referidos como judeus nos livros posteriores ao Tanakh, como o Livro de Ester, com o termo judeus substituindo a express\u00E3o Filhos de Israel. Os textos, tradi\u00E7\u00F5es e valores do juda\u00EDsmo influenciaram mais tarde outras religi\u00F5es monote\u00EDstas, tais como o cristianismo, o islamismo e a F\u00E9 Bah\u00E1'\u00ED. Muitos aspectos do juda\u00EDsmo tamb\u00E9m influenciaram, pela \u00E9tica secular ocidental e pelo direito civil. Os judeus s\u00E3o um grupo etno-religioso e incluem aqueles que nasceram judeus ou foram convertidos ao juda\u00EDsmo. Em 2010, a popula\u00E7\u00E3o judaica mundial foi estimada em 13,4 milh\u00F5es, ou aproximadamente 0,2% da popula\u00E7\u00E3o mundial total. Cerca de 42% de todos os judeus residem em Israel e cerca de 42% residem nos Estados Unidos e Canad\u00E1, com a maioria restante na Europa. Os judeus podem ser divididos em 3 grupos. O juda\u00EDsmo ortodoxo (juda\u00EDsmo haredi e o juda\u00EDsmo ortodoxo moderno), o juda\u00EDsmo conservador e o juda\u00EDsmo reformista. A principal diferen\u00E7a entre esses grupos \u00E9 a sua abordagem em rela\u00E7\u00E3o \u00E0 lei judaica. O ortodoxo sustenta que a Tor\u00E1 e a lei judaica s\u00E3o de origem divina, eterna e imut\u00E1vel, e que devem ser rigorosamente seguidas. Os conservadores e reformistas s\u00E3o mais liberais, com o juda\u00EDsmo conservador, geralmente promovendo uma interpreta\u00E7\u00E3o mais \"tradicional\" de requisitos do juda\u00EDsmo do que o juda\u00EDsmo reformista. A posi\u00E7\u00E3o reformista t\u00EDpica \u00E9 de que a lei judaica deve ser vista como um conjunto de diretrizes gerais e n\u00E3o como um conjunto de restri\u00E7\u00F5es e obriga\u00E7\u00F5es cujo respeito \u00E9 exigido dos judeus. Historicamente, tribunais especiais aplicaram a lei judaica; hoje, estes tribunais ainda existem, mas a pr\u00E1tica do juda\u00EDsmo \u00E9 volunt\u00E1ria. A autoridade sobre assuntos teol\u00F3gicos e jur\u00EDdicos n\u00E3o \u00E9 investida em qualquer pessoa ou organiza\u00E7\u00E3o, mas nos textos sagrados e nos rabinos e estudiosos que interpretam esses textos."@pt . "\u042E\u0434\u0430\u0457\u0301\u0437\u043C \u0430\u0431\u043E \u0456\u0443\u0434\u0430\u0457\u0301\u0437\u043C (\u0456\u0432\u0440. \u05D9\u05D4\u05D3\u05D5\u05EA\u200E, \u00AB\u0454\u0432\u0440\u0435\u0439\u0441\u044C\u043A\u0430 \u0440\u0435\u043B\u0456\u0433\u0456\u044F\u00BB; \u0432\u0456\u0434 \u0456\u043C\u0435\u043D\u0456 \u042E\u0434\u0438, \u0441\u0438\u043D\u0430 \u0431\u0456\u0431\u043B\u0435\u0439\u0441\u044C\u043A\u043E\u0433\u043E \u043F\u0430\u0442\u0440\u0456\u0430\u0440\u0445\u0430 \u042F\u043A\u043E\u0432\u0430) \u2014 \u043E\u0434\u043D\u0430 \u0437\u0456 \u0441\u0442\u0430\u0440\u043E\u0434\u0430\u0432\u043D\u0456\u0445 \u0435\u0442\u043D\u0456\u0447\u043D\u0438\u0445 \u0440\u0435\u043B\u0456\u0433\u0456\u0439, \u0440\u0435\u043B\u0456\u0433\u0456\u044F \u0434\u0430\u0432\u043D\u0456\u0445 \u044E\u0434\u0435\u0457\u0432, \u0449\u043E \u043F\u0440\u043E\u0436\u0438\u0432\u0430\u043B\u0438 \u043D\u0430 \u0442\u0435\u0440\u0438\u0442\u043E\u0440\u0456\u0457 \u0441\u0443\u0447\u0430\u0441\u043D\u043E\u0457 \u0434\u0435\u0440\u0436\u0430\u0432\u0438 \u0406\u0437\u0440\u0430\u0457\u043B\u044C, \u0442\u0430 \u0441\u0443\u0447\u0430\u0441\u043D\u0438\u0445 \u0454\u0432\u0440\u0435\u0457\u0432, \u0437\u0430\u0441\u043D\u043E\u0432\u0430\u043D\u0430, \u0432\u0456\u0434\u043F\u043E\u0432\u0456\u0434\u043D\u043E \u0434\u043E \u0422\u0430\u041D\u0430\u0425\u0443 (\u0421\u0442\u0430\u0440\u043E\u0433\u043E \u0417\u0430\u043F\u043E\u0432\u0456\u0442\u0443), \u043D\u0430 \u0437\u0430\u043F\u043E\u0432\u0456\u0442\u0430\u0445 \u0411\u043E\u0433\u0430 \u043F\u0440\u0430\u043E\u0442\u0446\u044F \u0410\u0432\u0440\u0430\u0430\u043C\u0430 \u0431\u043B\u0438\u0437\u044C\u043A\u043E 1750 \u0440. \u0434\u043E \u043D. \u0435. \u0456 \u0434\u043E\u043F\u043E\u0432\u043D\u0435\u043D\u0430 \u0437\u0430\u043F\u043E\u0432\u0456\u0442\u0430\u043C\u0438 \u041C\u043E\u0439\u0441\u0435\u044F \u0431\u043B\u0438\u0437\u044C\u043A\u043E 1300 \u0440. \u0434\u043E \u043D. \u0435. \u0412\u0430\u0436\u043B\u0438\u0432\u043E\u044E \u0447\u0430\u0441\u0442\u0438\u043D\u043E\u044E \u0432\u0456\u0440\u043E\u0432\u0447\u0435\u043D\u043D\u044F \u0454 \u0443\u0441\u043D\u0430 \u0422\u043E\u0440\u0430 (\u0422\u0430\u043B\u043C\u0443\u0434), \u0432 \u044F\u043A\u0456\u0439 \u043A\u043E\u043C\u0435\u043D\u0442\u0443\u0454\u0442\u044C\u0441\u044F \u0437\u043C\u0456\u0441\u0442 \u0421\u0442\u0430\u0440\u043E\u0433\u043E \u0417\u0430\u043F\u043E\u0432\u0456\u0442\u0443."@uk . . . . . "\u2014Maimonides"@en . . . . . . "right"@en . . . . . . . "Yudaisme atau Agama Yahudi adalah sebuah agama Abrahamik, monoteistik, dan etnis yang terdiri dari tradisi dan peradaban agama, budaya, dan hukum kolektif orang-orang Yahudi. Ini berakar sebagai agama terorganisir di Timur Tengah selama Zaman Perunggu. Beberapa ahli berpendapat bahwa Yudaisme modern berevolusi dari Yahwisme, agama Israel kuno dan Yehuda, pada akhir abad ke-6 SM, dan dengan demikian dianggap sebagai salah satu agama monoteistik tertua. Yudaisme dianggap oleh agamawan Yahudi sebagai ekspresi dari perjanjian yang Allah tetapkan dengan orang Israel, nenek moyang mereka. Ini mencakup banyak teks, praktik, posisi teologis, dan bentuk organisasi. Taurat, seperti yang umumnya dipahami oleh orang Yahudi, adalah bagian dari teks yang lebih besar yang dikenal sebagai \"Tanakh\". \"Tanakh\" juga dikenal oleh para sarjana agama sekuler sebagai Alkitab Ibrani, dan bagi orang Kristen sebagai \"Perjanjian Lama\". Tradisi lisan tambahan Taurat diwakili oleh teks-teks selanjutnya seperti Midrash dan Talmud. Kata Ibrani \"torah\" dapat berarti \"ajaran\", \"hukum\", atau \"instruksi\", meskipun \"Taurat\" juga dapat digunakan sebagai istilah umum yang merujuk pada teks Yahudi mana pun yang memperluas atau menguraikan Lima Kitab Musa yang asli. Mewakili inti dari tradisi spiritual dan agama Yahudi, Taurat adalah istilah dan seperangkat ajaran yang secara eksplisit memposisikan diri sebagai mencakup setidaknya tujuh puluh, dan berpotensi tak terbatas, aspek dan interpretasi. Teks, tradisi, dan nilai Yudaisme sangat memengaruhi agama-agama Abrahamik di kemudian hari, termasuk Kekristenan dan Islam. Hebraisme, seperti Hellenisme, memainkan peran penting dalam pembentukan peradaban Barat melalui dampaknya sebagai elemen latar belakang inti Kekristenan Awal. Dalam Yudaisme, ada berbagai gerakan keagamaan, yang sebagian besar muncul dari Yudaisme Rabinik, yang menyatakan bahwa Tuhan mengungkapkan hukum dan perintah-Nya kepada Musa di Gunung Sinai dalam bentuk Taurat Tertulis dan Lisan. Secara historis, semua atau sebagian dari pernyataan ini ditentang oleh berbagai kelompok seperti Saduki dan Yudaisme Helenistik selama periode Bait Suci Kedua; orang Karait selama periode awal dan akhir abad pertengahan; dan di antara segmen denominasi non-Ortodoks modern. Beberapa cabang Yudaisme modern seperti Yudaisme Humanistik dapat dianggap sekuler atau nonteistik. Saat ini, gerakan keagamaan Yahudi terbesar adalah Yudaisme Ortodoks (Yudaisme Haredi dan Yudaisme Ortodoks Modern), Yudaisme Konservatif, dan Yudaisme Reformasi. Sumber utama perbedaan antara kelompok-kelompok ini adalah pendekatan mereka terhadap halakha (hukum Yahudi), otoritas tradisi rabi, dan signifikansi Negara Israel. Yudaisme Ortodoks menyatakan bahwa Taurat dan halakha berasal dari ilahi, abadi dan tidak dapat diubah, dan bahwa mereka harus diikuti dengan ketat. Yudaisme Konservatif dan Reformasi lebih liberal, dengan Yudaisme Konservatif umumnya mempromosikan interpretasi yang lebih tradisionalis tentang persyaratan Yudaisme daripada Yudaisme Reformasi. Posisi Reformasi yang khas adalah bahwa halakha harus dilihat sebagai seperangkat pedoman umum daripada sebagai seperangkat batasan dan kewajiban yang harus ditaati oleh semua orang Yahudi. Secara historis, pengadilan khusus memberlakukan halakha; hari ini, pengadilan ini masih ada tetapi praktik Yudaisme sebagian besar bersifat sukarela. Kewenangan dalam masalah teologis dan hukum tidak dipegang oleh satu orang atau organisasi, tetapi pada teks-teks suci dan rabi dan para cendekiawan yang menafsirkannya. Yahudi adalah kelompok etnoreligius termasuk mereka yang lahir sebagai orang Yahudi (atau \"etnis Yahudi\"), selain mereka yang pindah agama ke Yudaisme. Pada tahun 2019, populasi Yahudi dunia diperkirakan sekitar 14,7 juta, atau sekitar 0,19% dari total populasi dunia. Sekitar 46,9% dari semua orang Yahudi tinggal di Israel dan 38,8% lainnya tinggal di Amerika Serikat dan Kanada, dengan sebagian besar sisanya tinggal di Eropa, dan kelompok minoritas lainnya tersebar di seluruh Amerika Latin, Asia, Afrika, dan Australia."@in . . . . . . . . . . . . . . . . . . . "Judaism"@en . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . "\u72B9\u592A\u6559\uFF08\u5E0C\u4F2F\u4F86\u8A9E\uFF1A\u05D9\u05D4\u05D3\u05D5\u05EA\u200E Yahadut\uFF09\uFF0C\u662F\u5728\u516C\u5143\u524D\u897F\u4E9E\u5730\u5340\u7684\u904A\u7267\u6C11\u65CF\u5E0C\u4F2F\u4F86\u4EBA\u4E2D\u4EA7\u751F\u7684\uFF0C\u662F\u7336\u592A\u4EBA\u7684\u4FE1\u4EF0\u3001\u50F9\u503C\u89C0\u548C\u751F\u6D3B\u65B9\u5F0F\u3002\u72B9\u592A\u6559\u662F\u4E00\u795E\u8AD6\u7684\u5B97\u6559\uFF0C\u5176\u4E3B\u8981\u7D93\u5178\u662F\u5305\u62EC\u59A5\u62C9\uFF08\u6469\u897F\u4E94\u7D93\uFF09\u5728\u5167\u7684\u5854\u7D0D\u8D6B\uFF08\u5373\u5E0C\u4F2F\u4F86\u8056\u7D93\uFF0C\u57FA\u7763\u6559\u7A31\u70BA\u820A\u7D04\u8056\u7D93\uFF09\uFF0C\u4EE5\u53CA\u5305\u62EC\u53E3\u50B3\u5F8B\u6CD5\uFF08\u5BC6\u897F\u62FF\uFF09\u3001\u53E3\u50B3\u5F8B\u6CD5\u8A3B\u91CB\uFF08\u9769\u99AC\u62C9\uFF09\u4EE5\u53CA\u8056\u7D93\u8A3B\u91CB\uFF08\u7C73\u5FB7\u62C9\u4EC0\uFF09\u5728\u5167\u7684\u5854\u6728\u5FB7\uFF0C\u5C0D\u4FE1\u5949\u72B9\u592A\u6559\u7684\u72B9\u592A\u4EBA\u800C\u8A00\uFF0C\u72B9\u592A\u6559\u662F\u548C\u4EE5\u8272\u5217\u4EBA\u7ACB\u7D04\u7684\u95DC\u4FC2\u3002 \u72B9\u592A\u4EBA\u662F\u4E00\u7A2E\u5B97\u6559\u53CA\u79CD\u65CF\u7ED3\u5408\u7684\u7FA4\u9AD4\uFF0C\u5305\u62EC\u751F\u4F86\u5C31\u662F\u7336\u592A\u4EBA\uFF0C\u6216\u662F\u7688\u4F9D\u7336\u592A\u6559\u7684\u4EBA\u3002\u57282012\u5E74\u6642\uFF0C\u4F30\u8A08\u51711400\u842C\uFF0C\u7D04\u4F54\u4E16\u754C\u7E3D\u4EBA\u53E3\u76840.2%\u3002\u5176\u4E2D42%\u4F4F\u5728\u4EE5\u8272\u5217\uFF0C\u5176\u991842%\u4F4F\u5728\u7F8E\u570B\u548C\u52A0\u62FF\u5927\uFF0C\u5269\u4E0B\u7684\u5927\u90E8\u4EFD\u4F4F\u5728\u6B50\u6D32\uFF0C\u5176\u9918\u7684\u4F4F\u5728\u5357\u7F8E\u3001\u4E9E\u6D32\u3001\u975E\u6D32\u53CA\u6FB3\u6D32\u3002"@zh . . . . . . . . . . . . . . . . . "Juda\u00EDsmo (em hebraico: \u05D9\u05D4\u05D3\u05D5\u05EA, Yahad\u00FAt) \u00E9 uma das tr\u00EAs principais religi\u00F5es abra\u00E2micas, definida como \"religi\u00E3o, filosofia e modo de vida\" do povo judeu. Origin\u00E1rio da Tor\u00E1 Escrita e da B\u00EDblia Hebraica (tamb\u00E9m conhecida como Tanakh) e explorado em textos posteriores, como o Talmud, \u00E9 considerado pelos judeus religiosos como a express\u00E3o do relacionamento e da alian\u00E7a desenvolvida entre Deus com os Filhos de Israel. De acordo com o juda\u00EDsmo rab\u00EDnico tradicional, Deus revelou as suas leis e mandamentos a Mois\u00E9s no Monte Sinai, na forma de uma Tor\u00E1 escrita e oral. Esta foi historicamente desafiada pelo cara\u00EDtas, um movimento que floresceu no per\u00EDodo medieval que mant\u00E9m milhares de seguidores atualmente e, que afirma que apenas a Tor\u00E1 escrita foi revelada. Nos tempos modernos alguns movimentos "@pt . . . . "\u30E6\u30C0\u30E4\u6559\uFF08\u30E6\u30C0\u30E4\u304D\u3087\u3046\u3001\u30D8\u30D6\u30E9\u30A4\u8A9E: \u05D9\u05D4\u05D3\u05D5\u05EA\u200E\uFF09\u306F\u3001\u552F\u4E00\u795E\u30E4\u30CF\u30A6\u30A7(\U00010909\U00010904\U00010905\U00010904)\u3092\u795E\u3068\u3057\u3001\u30A2\u30D6\u30E9\u30CF\u30E0\u306E\u5B50\u5B6B\u3067\u3042\u308B\u30E6\u30C0\u30E4\u4EBA\u306B\u4F1D\u3048\u3089\u308C\u305F\u30D8\u30D6\u30E9\u30A4\u8A9E\u8056\u66F8\u3092\u5148\u7956\u4EE3\u3005\u53D7\u3051\u7D99\u3050\u96C6\u56E3\u3067\u3042\u308B\u3002\u300E\u30BF\u30CA\u30CF\u300F\uFF08\u30AD\u30EA\u30B9\u30C8\u6559\u306E\u300E\u65E7\u7D04\u8056\u66F8\u300F\u306B\u5F53\u305F\u308B\u66F8\u7269\uFF09\u304C\u91CD\u8981\u306A\u8056\u5178\u3068\u3055\u308C\u308B\u3002"@ja . . . . . . . . . . . . . . . . "\u039F \u0399\u03BF\u03C5\u03B4\u03B1\u03CA\u03C3\u03BC\u03CC\u03C2 \u03B5\u03AF\u03BD\u03B1\u03B9 \u03B7 \u03C0\u03B1\u03C1\u03B1\u03B4\u03BF\u03C3\u03B9\u03B1\u03BA\u03AE \u03B8\u03C1\u03B7\u03C3\u03BA\u03B5\u03AF\u03B1 \u03C4\u03C9\u03BD \u0395\u03B2\u03C1\u03B1\u03AF\u03C9\u03BD (\u03AE \u03B1\u03BB\u03BB\u03B9\u03CE\u03C2 \u0399\u03C3\u03C1\u03B1\u03B7\u03BB\u03B9\u03C4\u03CE\u03BD) \u03B1\u03BD\u03AC \u03C4\u03BF\u03BD \u03BA\u03CC\u03C3\u03BC\u03BF \u03BC\u03B5 \u03C0\u03B5\u03C1\u03AF\u03C0\u03BF\u03C5 20 \u03B5\u03BA\u03B1\u03C4\u03BF\u03BC\u03BC\u03CD\u03C1\u03B9\u03B1 \u03C0\u03B9\u03C3\u03C4\u03BF\u03CD\u03C2 \u03BA\u03B1\u03C4\u03AC \u03C4\u03BF 2006, \u03B3\u03B5\u03B3\u03BF\u03BD\u03CC\u03C2 \u03C0\u03BF\u03C5 \u03C4\u03BF\u03BD \u03BA\u03B1\u03C4\u03B1\u03C4\u03AC\u03C3\u03C3\u03B5\u03B9 \u03C9\u03C2 \u03B4\u03C9\u03B4\u03AD\u03BA\u03B1\u03C4\u03B7 \u03C3\u03B5 \u03C4\u03AC\u03BE\u03B7 \u03BC\u03B5\u03B3\u03AD\u03B8\u03BF\u03C5\u03C2 \u03BF\u03C1\u03B3\u03B1\u03BD\u03C9\u03BC\u03AD\u03BD\u03B7 \u03C4\u03B7\u03C1\u03BF\u03CD\u03BC\u03B5\u03BD\u03B7 \u03BC\u03BF\u03BD\u03BF\u03B8\u03B5\u03CA\u03C3\u03C4\u03B9\u03BA\u03AE \u03B8\u03C1\u03B7\u03C3\u03BA\u03B5\u03AF\u03B1 \u03BA\u03B1\u03B9 \u03BC\u03AF\u03B1 \u03B1\u03C0\u03CC \u03C4\u03B9\u03C2 \u03B1\u03C1\u03C7\u03B1\u03B9\u03CC\u03C4\u03B5\u03C1\u03B5\u03C2 \u03B8\u03C1\u03B7\u03C3\u03BA\u03B5\u03C5\u03C4\u03B9\u03BA\u03AD\u03C2 \u03C0\u03B1\u03C1\u03B1\u03B4\u03CC\u03C3\u03B5\u03B9\u03C2 \u03C0\u03BF\u03C5 \u03C4\u03B5\u03BB\u03BF\u03CD\u03BD\u03C4\u03B1\u03B9 \u03C3\u03C4\u03BF\u03BD \u03C3\u03CD\u03B3\u03C7\u03C1\u03BF\u03BD\u03BF \u03BA\u03CC\u03C3\u03BC\u03BF. \u039F\u03B9 \u03B1\u03BE\u03AF\u03B5\u03C2 \u03BA\u03B1\u03B9 \u03B7 \u03B9\u03C3\u03C4\u03BF\u03C1\u03AF\u03B1 \u03C4\u03BF\u03C5 \u03B5\u03B2\u03C1\u03B1\u03CA\u03BA\u03BF\u03CD \u03BB\u03B1\u03BF\u03CD \u03C3\u03C5\u03BD\u03B9\u03C3\u03C4\u03BF\u03CD\u03BD \u03BC\u03B5\u03AF\u03B6\u03BF\u03BD \u03B8\u03B5\u03BC\u03AD\u03BB\u03B9\u03BF \u03AC\u03BB\u03BB\u03C9\u03BD \u03B8\u03C1\u03B7\u03C3\u03BA\u03B5\u03B9\u03CE\u03BD \u03CC\u03C0\u03C9\u03C2 \u03B5\u03AF\u03BD\u03B1\u03B9 \u03BF \u03A7\u03C1\u03B9\u03C3\u03C4\u03B9\u03B1\u03BD\u03B9\u03C3\u03BC\u03CC\u03C2, \u03C4\u03BF \u0399\u03C3\u03BB\u03AC\u03BC, \u03BF\u03B9 \u03A3\u03B1\u03BC\u03B1\u03C1\u03B5\u03AF\u03C4\u03B5\u03C2 \u03BA\u03B1\u03B9 \u03B7 \u03A0\u03AF\u03C3\u03C4\u03B7 \u039C\u03C0\u03B1\u03C7\u03AC\u03B9 \u03BF\u03B9 \u03BF\u03C0\u03BF\u03AF\u03B5\u03C2 \u03BC\u03B1\u03B6\u03AF \u03BC\u03B5 \u03C4\u03BF\u03BD \u0399\u03BF\u03C5\u03B4\u03B1\u03CA\u03C3\u03BC\u03CC \u03B1\u03BD\u03AE\u03BA\u03BF\u03C5\u03BD \u03C3\u03C4\u03B7\u03BD \u03B5\u03C5\u03C1\u03CD\u03C4\u03B5\u03C1\u03B7 \u03BA\u03B1\u03C4\u03B7\u03B3\u03BF\u03C1\u03AF\u03B1 \u03C4\u03C9\u03BD \u03BB\u03B5\u03B3\u03CC\u03BC\u03B5\u03BD\u03C9\u03BD \u0391\u03B2\u03C1\u03B1\u03B1\u03BC\u03B9\u03BA\u03CE\u03BD \u03B8\u03C1\u03B7\u03C3\u03BA\u03B5\u03B9\u03CE\u03BD."@el . . . "1123686149"^^ . . . . . . . . . . . . . . . . "14"^^ . . . "Aside from a lack of citation, this section narrates religious mythology as fact."@en . "Judaismo"@eu . . . . . . "\u0627\u0644\u064A\u0647\u0648\u062F\u064A\u0629 \u0647\u064A \u062F\u064A\u0627\u0646\u0629 \u0627\u0644\u0634\u0639\u0628 \u0627\u0644\u064A\u0647\u0648\u062F\u064A\u060C \u0648\u0647\u064A \u062F\u064A\u0627\u0646\u0629 \u062A\u0648\u062D\u064A\u062F\u064A\u0629 \u0642\u062F\u064A\u0645\u0629\u060C \u0648\u0623\u0642\u062F\u0645 \u0627\u0644\u062F\u064A\u0627\u0646\u0627\u062A \u0627\u0644\u0625\u0628\u0631\u0627\u0647\u064A\u0645\u064A\u0629\u060C \u0648\u062A\u0633\u062A\u0646\u062F \u0641\u064A \u062A\u0639\u0627\u0644\u064A\u0645\u0647\u0627 \u0639\u0644\u0649 \u0627\u0644\u062A\u0648\u0631\u0627\u0629 \u0643\u0646\u0635\u0647\u0627 \u0627\u0644\u062A\u0623\u0633\u064A\u0633\u064A \u0648\u0627\u0644\u062A\u064A \u0623\u0646\u0632\u0644\u062A \u0639\u0644\u0649 \u0645\u0648\u0633\u0649 \u0628\u062D\u0633\u0628 \u0627\u0644\u0645\u0639\u062A\u0642\u062F\u0627\u062A \u0627\u0644\u064A\u0647\u0648\u062F\u064A\u0629. \u0648\u064A\u0634\u0645\u0644 \u0627\u0644\u062F\u064A\u0646 \u0648\u0627\u0644\u0641\u0644\u0633\u0641\u0629 \u0648\u0627\u0644\u062B\u0642\u0627\u0641\u0629 \u0644\u0644\u0634\u0639\u0628 \u0627\u0644\u064A\u0647\u0648\u062F\u064A. \u0648\u062A\u0639\u062F\u0651 \u0627\u0644\u064A\u0647\u0648\u062F\u064A\u0629 \u0645\u0646 \u0642\u0628\u0644 \u0627\u0644\u064A\u0647\u0648\u062F \u0627\u0644\u0645\u062A\u062F\u064A\u0646\u064A\u0646 \u062A\u0639\u0628\u064A\u0631\u064B\u0627 \u0639\u0646 \u0627\u0644\u0639\u0647\u062F \u0627\u0644\u0630\u064A \u0623\u0642\u0627\u0645\u0647 \u0627\u0644\u0644\u0647 \u0645\u0639 \u0628\u0646\u064A \u0625\u0633\u0631\u0627\u0626\u064A\u0644. \u0648\u062A\u0636\u0645 \u0627\u0644\u064A\u0647\u0648\u062F\u064A\u0629 \u0639\u0644\u0649 \u0645\u062C\u0645\u0648\u0639\u0629 \u0648\u0627\u0633\u0639\u0629 \u0645\u0646 \u0627\u0644\u0646\u0635\u0648\u0635 \u0648\u0627\u0644\u0645\u0645\u0627\u0631\u0633\u0627\u062A \u0648\u0627\u0644\u0645\u0648\u0627\u0642\u0641 \u0627\u0644\u0644\u0627\u0647\u0648\u062A\u064A\u0629 \u0648\u0623\u0634\u0643\u0627\u0644 \u0627\u0644\u062A\u0646\u0638\u064A\u0645. \u0627\u0644\u062A\u0648\u0631\u0627\u0629 \u0647\u064A \u062C\u0632\u0621 \u0645\u0646 \u0627\u0644\u0646\u0635 \u0627\u0644\u0623\u0643\u0628\u0631 \u0627\u0644\u0645\u0639\u0631\u0648\u0641 \u0628\u0627\u0633\u0645 \u0627\u0644\u062A\u0646\u0627\u062E \u0623\u0648 \u0627\u0644\u0643\u062A\u0627\u0628 \u0627\u0644\u0645\u0642\u062F\u0633 \u0627\u0644\u0639\u0628\u0631\u064A\u060C \u0648\u0623\u062D\u0643\u0627\u0645 \u0648\u0634\u0631\u0627\u0626\u0639 \u0627\u0644\u062A\u0648\u0631\u0627\u0629 \u0627\u0644\u062A\u064A \u062A\u0634\u0631\u062D\u0647\u0627 \u0627\u0644\u0634\u0631\u064A\u0639\u0629 \u0627\u0644\u0634\u0641\u0648\u064A\u0629 \u0648\u0627\u0644\u062A\u064A \u062A\u0645\u062B\u0644\u0647\u0627 \u0627\u0644\u0646\u0635\u0648\u0635 \u0627\u0644\u0644\u0627\u062D\u0642\u0629 \u0645\u062B\u0644 \u0627\u0644\u0645\u062F\u0631\u0627\u0634 \u0648\u0627\u0644\u062A\u0644\u0645\u0648\u062F. \u0648\u062A\u062A\u0631\u0627\u0648\u062D \u0623\u0639\u062F\u0627\u062F \u0623\u062A\u0628\u0627\u0639 \u0627\u0644\u062F\u064A\u0627\u0646\u0629 \u0627\u0644\u064A\u0647\u0648\u062F\u064A\u0629 \u0628\u064A\u0646 14.5 \u0645\u0644\u064A\u0648\u0646 \u0625\u0644\u0649 17.4 \u0645\u0644\u064A\u0648\u0646 \u0645\u0639\u062A\u0646\u0642 \u0641\u064A \u062C\u0645\u064A\u0639 \u0623\u0646\u062D\u0627\u0621 \u0627\u0644\u0639\u0627\u0644\u0645\u060C \u062D\u064A\u062B \u0623\u0646 \u062A\u0639\u062F\u0627\u062F \u0627\u0644\u064A\u0647\u0648\u062F \u0641\u064A \u062D\u062F \u0630\u0627\u062A\u0647 \u064A\u0639\u062F\u0651 \u0642\u0636\u064A\u0629 \u062E\u0644\u0627\u0641\u064A\u0629 \u062D\u0648\u0644 \u0642\u0636\u064A\u0629 \u00AB\u0645\u0646 \u0647\u0648 \u0627\u0644\u064A\u0647\u0648\u062F\u064A\u061F\u00BB. \u0648\u0627\u0644\u064A\u0647\u0648\u062F\u064A\u0629 \u0647\u064A \u0639\u0627\u0634\u0631 \u0623\u0643\u0628\u0631 \u062F\u064A\u0646 \u0641\u064A \u0627\u0644\u0639\u0627\u0644\u0645."@ar . . . . . . "L'ebraismo (in ebraico: \u05D9\u05D4\u05D3\u05D5\u05EA\u200E?) \u00E8 una religione monoteista abramitica ed etnica, che comprende le tradizioni religiose e culturali e lo stile di vita del popolo ebraico. L'odierno ebraismo, detto anche ebraismo rabbinico, \u00E8 l'evoluzione maggioritaria della religione biblica, frutto secondo la tradizione, dell'alleanza (Berit) tra Dio, indicato nella Torah con il nome di Yahweh, e il popolo ebraico. I suoi testi fondamentali sono la Torah, il Tanakh e la tradizione orale supplementare, rappresentata dai testi della Mishnah e del Talmud."@it . . . . . . . . . . . . . . . "Judaizm \u2013 religia monoteistyczna, kt\u00F3rej podstaw\u0105 jest wiara w jednego Boga (osobowego, niepodzielnego, b\u0119d\u0105cego bytem niematerialnym, bezcielesnym i wiecznym), b\u0119d\u0105cego nie tylko stw\u00F3rc\u0105 \u015Bwiata, ale tak\u017Ce jego sta\u0142ym \u201Enadzorc\u0105\u201D lub \u201Eopiekunem\u201D. B\u00F3g ten zawar\u0142 z ludem Izraela wieczyste przymierze, obiecuj\u0105c ochron\u0119 i pomoc w zamian za podporz\u0105dkowanie si\u0119 jego nakazom."@pl . . . "Ashkenazi style torah"@en . . . . . . . . . . . . "Judaism"@en . . . . . . . . . . . . . . . "\u0627\u0644\u064A\u0647\u0648\u062F\u064A\u0629"@ar . "September 2021"@en . . . . . . . . . . . . . . . "Unter Judentum (\u00DCbersetzung von griechisch \u1F30\u03BF\u03C5\u03B4\u03B1\u03CA\u03C3\u03BC\u03CC\u03C2 ioudaismos; hebr\u00E4isch \u05D9\u05D4\u05D3\u05D5\u05EA jahadut) versteht man einerseits die Religion, die Traditionen und Lebensweise, die Philosophie und meist auch die Kulturen der Juden (Judaismus) und andererseits die Gesamtheit der Juden. Letztere wird auch Judenheit genannt. Historisch wird zwischen aschkenasischem, mizrachischem und sephardischem Judentum unterschieden. Seit dem Durchbruch der j\u00FCdischen Aufkl\u00E4rung gibt es zus\u00E4tzlich religi\u00F6se Unterteilungen in Reformjudentum, konservatives und orthodoxes Judentum mit verschiedenen Str\u00F6mungen."@de . "\u017Did modl\u00EDc\u00ED se u Zdi n\u00E1\u0159k\u016F v Jeruzal\u00E9m\u011B Judaismus je term\u00EDn latinsk\u00E9ho p\u016Fvodu (z \u0159eck\u00E9ho \u03B9\u03BF\u03C5\u03B4\u03B1\u03CA\u03C3\u03BC\u03CC\u03C2, iudaismos, od jm\u00E9na Juda), kter\u00FD ozna\u010Duje (zhruba od 19. stolet\u00ED) abrah\u00E1movsk\u00E9 n\u00E1bo\u017Eenstv\u00ED \u017Eidovsk\u00E9ho n\u00E1roda. Do t\u00E9 doby se v k\u0159es\u0165ansk\u00E9m prost\u0159ed\u00ED pou\u017E\u00EDvaly pro v\u00EDru \u017Eid\u016F obraty jako \u201Eizraelitsk\u00E1 v\u00EDra\u201C (israelitischer Glauben), \u201E\u017Eidovsk\u00E1 v\u00EDra\u201C (j\u00FCdischer Glauben) nebo \u201Emoj\u017E\u00ED\u0161sk\u00E1 v\u00EDra\u201C. \u017Did\u00E9 sami sv\u00E9 n\u00E1bo\u017Eenstv\u00ED ozna\u010Dovali a ozna\u010Duj\u00ED jako emuna (v\u00EDra) nebo da'at (n\u00E1bo\u017Eenstv\u00ED). Modern\u00ED term\u00EDn jahadut (\u017Eidovstv\u00ED) se vztahuje sp\u00ED\u0161e na kulturn\u011B-n\u00E1rodnostn\u011B-n\u00E1bo\u017Eensk\u00FD celek (odvozen z n\u011Bmeck\u00E9ho Judentum). V t\u00E9to souvislosti je t\u0159eba rozli\u0161it mezi judaismem jako n\u00E1bo\u017Eenstv\u00EDm, a \u017Eidovstv\u00EDm jako kulturn\u011B-n\u00E1bo\u017Eensko-nacion\u00E1ln\u00EDm souborem, zahrnuj\u00EDc\u00EDm historii, jazyk (hebrej\u0161tina), zemi (st\u00E1tn\u00ED \u00FAtvar)"@cs . . "Unter Judentum (\u00DCbersetzung von griechisch \u1F30\u03BF\u03C5\u03B4\u03B1\u03CA\u03C3\u03BC\u03CC\u03C2 ioudaismos; hebr\u00E4isch \u05D9\u05D4\u05D3\u05D5\u05EA jahadut) versteht man einerseits die Religion, die Traditionen und Lebensweise, die Philosophie und meist auch die Kulturen der Juden (Judaismus) und andererseits die Gesamtheit der Juden. Letztere wird auch Judenheit genannt. Die j\u00FCdische Religion ist die \u00E4lteste der monotheistischen abrahamitischen Religionen. Sie hat eine Geschichte von mehr als 3000 Jahren, in denen sie sich entwickelt hat. Die j\u00FCdische Eingottlehre wird als ethischer Monotheismus bezeichnet: \u201EGott ist im Judentum Inbegriff ethischen Wollens.\u201C Historisch wird zwischen aschkenasischem, mizrachischem und sephardischem Judentum unterschieden. Seit dem Durchbruch der j\u00FCdischen Aufkl\u00E4rung gibt es zus\u00E4tzlich religi\u00F6se Unterteilungen in Reformjudentum, konservatives und orthodoxes Judentum mit verschiedenen Str\u00F6mungen. Grundlage des Judentums ist die Tora (hier deutsch \u201EGesetz\u201C), das sind die f\u00FCnf B\u00FCcher Mose, die den f\u00FCr das Judentum wichtigsten Teil der hebr\u00E4ischen Bibel (Tanach) bilden, sowie die, die Tora erl\u00E4uternden rabbinischen Schriften, welche traditionellerweise als \u201Em\u00FCndliche Tora\u201C bezeichnet werden. Im Jahr 2010 lebten weltweit etwa 13,5 bis 15 Millionen Juden, die meisten in Israel und in den Vereinigten Staaten von Amerika. 10 bis 15 Prozent von ihnen werden der j\u00FCdischen Orthodoxie zugerechnet."@de . . . . "An Gi\u00FAdachas"@ga . . . . . . . . . . . . . . "Le juda\u00EFsme (du grec ancien \u0399\u03BF\u03C5\u03B4\u03B1\u03CA\u03C3\u03BC\u03CC\u03C2 / iouda\u00EFsm\u00F3s, en yiddish : \u05D9\u05D9\u05D3\u05D9\u05E9\u05E7\u05D9\u05D9\u05D8 yiddishkeit, ladino : \u05D2\u2019\u05D5\u05D3\u05D0\u05D9\u05E1\u05DE\u05D5 Djudaismo, en allemand : Judentum, h\u00E9breu : \u05D9\u05D4\u05D3\u05D5\u05EA yahadout) est variablement d\u00E9fini comme \u00AB une forme de vie religieuse dont la caract\u00E9ristique essentielle est la croyance \u00E0 un \u00CAtre supr\u00EAme, auteur \u2014 de quelque mani\u00E8re qu'on con\u00E7oive son action \u2014 de l'univers qu'il gouverne par sa providence \u00BB, ou comme \u00AB la religion des Juifs, ainsi que la th\u00E9ologie, la loi et les traditions culturelles du peuple juif \u00BB, ou comme \u00AB une religion [\u2026], une culture \u2014 r\u00E9sultat ou fondement de la religion, mais ayant un devenir propre, [\u2026] une sensibilit\u00E9 diffuse faite de quelques id\u00E9es et souvenirs, de quelques coutumes et \u00E9motions, d\u2019une solidarit\u00E9 avec les juifs pers\u00E9cut\u00E9s en tant que juifs \u00BB ou comme \u00AB l'ensemble des rituels et des autres pratiques, des croyances et des valeurs, des loyaut\u00E9s historiques et politiques qui constituent l'all\u00E9geance au peuple d'Isra\u00EBl \u00BB. Cette pluralit\u00E9 est tributaire d\u2019une part de l\u2019\u00E9volution du terme au cours de l\u2019histoire, celui-ci d\u00E9signant originellement l\u2019ensemble des traits caract\u00E9risant le peuple juif, constitu\u00E9 des descendants des Isra\u00E9lites provenant de l\u2019antique terre d'Isra\u00EBl et de ceux qui les ont rejoints par la conversion, et d\u2019autre part de la diff\u00E9rence de perception selon l'appartenance ou non au juda\u00EFsme. Il a souvent \u00E9t\u00E9 repr\u00E9sent\u00E9 comme une \u00AB religion juive \u00BB antith\u00E9tique de la religion chr\u00E9tienne, alors que des Juifs le d\u00E9finissent aussi au-del\u00E0 ou en dehors du fait religieux, certains philosophes, comme Daniel Boyarin ou Bernard-Henri L\u00E9vy, allant jusqu\u2019\u00E0 dire que la religion en tant que th\u00E9ologie \u00E9difi\u00E9e par une croyance, des dogmes et une instance supr\u00EAme, centrale et doctrinale \u00AB n\u2019appartient pas \u00E0 l\u2019esprit du juda\u00EFsme \u00BB. Le juda\u00EFsme n\u2019en poss\u00E8de pas moins ses textes fondamentaux, compil\u00E9s dans le Tanakh (Torah, Nevi'im et Ketouvim), \u00E9galement appel\u00E9 Bible h\u00E9bra\u00EFque. Il y est dit que le monde a \u00E9t\u00E9 cr\u00E9\u00E9 par une entit\u00E9 une et unique, \u00E9ternelle, omnipotente, omnisciente, omnipr\u00E9sente, juste et mis\u00E9ricordieuse dont le nom, consid\u00E9r\u00E9 comme trop saint pour \u00EAtre prononc\u00E9, est devenu ineffable. Cet \u00EAtre a contract\u00E9 une alliance avec les p\u00E8res du peuple d\u2019Isra\u00EBl, promettant de prendre ce peuple comme \u00AB tr\u00E9sor entre tous les peuples \u00BB pour autant que les enfants d\u2019Isra\u00EBl respectent sa loi, qui comprend une composante cultuelle doubl\u00E9e d\u2019une dimension \u00E9thique, ainsi que des aspects civils, matrimoniaux et l\u00E9gislatifs. L\u2019adh\u00E9sion \u00E0 cette loi induit une mani\u00E8re de se comporter, de se v\u00EAtir, de se nourrir, de se mouvoir propre \u00E0 ceux qui y adh\u00E8rent. De plus, son interpr\u00E9tation qui n\u2019a vraisemblablement jamais \u00E9t\u00E9 unique ni unifi\u00E9e engendre diverses \u00E9coles de traditions et de pens\u00E9es, dont la plupart consid\u00E8rent toutefois les textes comme le support \u00E9crit d\u2019une parole divine \u00E9ternelle et perp\u00E9tuellement renouvel\u00E9e \u00E0 travers son \u00E9tude au cours des g\u00E9n\u00E9rations. L\u2019existence de cette tradition orale qui tend \u00E0 affranchir la Bible des contingences historiques, permet au juda\u00EFsme, n\u00E9 en un lieu particulier dans un peuple particulier, de survivre \u00E0 la dispersion g\u00E9ographique de ce peuple et \u00E0 la perte de ses supports tangibles comme son autonomie politique ou le temple construit pour h\u00E9berger la divinit\u00E9. Il marque l\u2019histoire du monde avec l\u2019\u00E9mergence du monoth\u00E9isme, croyance h\u00E9rit\u00E9e par les christianismes et les diff\u00E9rentes formes d\u2019islam dont le d\u00E9veloppement historique a fini par marginaliser le juda\u00EFsme."@fr . "Leaders"@en . . . . . . . . . "13"^^ . . . "L'ebraismo (in ebraico: \u05D9\u05D4\u05D3\u05D5\u05EA\u200E?) \u00E8 una religione monoteista abramitica ed etnica, che comprende le tradizioni religiose e culturali e lo stile di vita del popolo ebraico. L'odierno ebraismo, detto anche ebraismo rabbinico, \u00E8 l'evoluzione maggioritaria della religione biblica, frutto secondo la tradizione, dell'alleanza (Berit) tra Dio, indicato nella Torah con il nome di Yahweh, e il popolo ebraico. I suoi testi fondamentali sono la Torah, il Tanakh e la tradizione orale supplementare, rappresentata dai testi della Mishnah e del Talmud."@it . . . "185898"^^ . . . . . . . . "\u30E6\u30C0\u30E4\u6559\uFF08\u30E6\u30C0\u30E4\u304D\u3087\u3046\u3001\u30D8\u30D6\u30E9\u30A4\u8A9E: \u05D9\u05D4\u05D3\u05D5\u05EA\u200E\uFF09\u306F\u3001\u552F\u4E00\u795E\u30E4\u30CF\u30A6\u30A7(\U00010909\U00010904\U00010905\U00010904)\u3092\u795E\u3068\u3057\u3001\u30A2\u30D6\u30E9\u30CF\u30E0\u306E\u5B50\u5B6B\u3067\u3042\u308B\u30E6\u30C0\u30E4\u4EBA\u306B\u4F1D\u3048\u3089\u308C\u305F\u30D8\u30D6\u30E9\u30A4\u8A9E\u8056\u66F8\u3092\u5148\u7956\u4EE3\u3005\u53D7\u3051\u7D99\u3050\u96C6\u56E3\u3067\u3042\u308B\u3002\u300E\u30BF\u30CA\u30CF\u300F\uFF08\u30AD\u30EA\u30B9\u30C8\u6559\u306E\u300E\u65E7\u7D04\u8056\u66F8\u300F\u306B\u5F53\u305F\u308B\u66F8\u7269\uFF09\u304C\u91CD\u8981\u306A\u8056\u5178\u3068\u3055\u308C\u308B\u3002"@ja . . . . "El judaisme \u00E9s la religi\u00F3 del poble jueu. \u00C9s la m\u00E9s antiga de les tres religions monoteistes majorit\u00E0ries i una de les tradicions religioses m\u00E9s antigues que encara es practiquen. La majoria dels dogmes i la hist\u00F2ria del judaisme s\u00F3n el fonament del cristianisme, i l'origen de l'islam hi est\u00E0 vinculat teol\u00F2gicament per mitj\u00E0 del personatge d'Abraham. Fins a la creaci\u00F3 d'Israel com a estat, despr\u00E9s de la Segona Guerra Mundial, no hi havia cap estat al m\u00F3n on el judaisme fos religi\u00F3 oficial. Per al jueu, el judaisme \u00E9s un concepte m\u00E9s ampli que pot incloure religi\u00F3, terra, naci\u00F3 i cultura, i nom\u00E9s pot comprendre's en termes de 4.000 anys d'hist\u00F2ria. D'acord amb els te\u00F2legs jueus i als historiadors, certes qualitats van distingir al judaisme de la majoria de les altres religions comunament conegudes a occident quan aquest va emergir: \n* La primera caracter\u00EDstica \u00E9s el monoteisme. La noci\u00F3 del monoteisme es deriva directament de la Tor\u00E0, i del primer dels Deu manaments, que presenta un D\u00E9u \u00FAnic omnipresent i omniscient que ha creat tot el que existeix i que demana adoraci\u00F3 exclusiva. La Tor\u00E0 presenta tamb\u00E9 un D\u00E9u perfecte, per\u00F2 preocupat per la humanitat, i amb qui vol relacionar-se personalment. \n* La segona caracter\u00EDstica \u00E9s el concepte d'un D\u00E9u que no havia de ser representat per cap imatge, segons la prohibici\u00F3 del segon dels Deu manaments, i que els jueus no havien de prosternar-se davant cap imatge per oferir adoraci\u00F3. A les religions politeistes d'ara i aleshores, els d\u00E9us solen estar limitats per les preocupacions dels seus desigs personals irrellevants al benestar de la humanitat, que hi havia interfer\u00E8ncia en les seves decisions o poders, o que eren fal\u00B7libles i imperfectes com els humans. Els d\u00E9us de les religions politeistes d'aleshores eren representats per imatges i/o escultures davant les quals els creients havien d'oferir adoraci\u00F3. \n* La tercera caracter\u00EDstica \u00FAnica de l'\u00E8poca, era la introducci\u00F3 d'una exhaustiva llista de lleis de comportament diari per mitj\u00E0 de les quals s'estableix una relaci\u00F3 amb D\u00E9u, conegudes com les 613 mitsvot, que havien de ser observades pels fills d'Israel. Altres religions d'aleshores estaven caracteritzades pels temples, per una casta i jerarquia sacerdotal superior, i per l'adoraci\u00F3 per mitj\u00E0 dels sacrificis. Encara que els jueus tenien un temple i oferien sacrificis d'adoraci\u00F3 i remoci\u00F3 dels pecats, la tribu sacerdotal exercia nom\u00E9s una funci\u00F3 especial, per\u00F2 no eren intermediaris de la comuni\u00F3 amb D\u00E9u, i els sacrificis no eren l'\u00FAnic mitj\u00E0 d'adoraci\u00F3 i comuni\u00F3 amb D\u00E9u. Aix\u00ED doncs, el judaisme proposava una comuni\u00F3 personal i sense intermediaris amb un D\u00E9u omnipresent que era assequible en cada activitat de la vida. Per al judaisme l'adoraci\u00F3 a D\u00E9u dins de l'espectre de les activitats di\u00E0ries t\u00E9 el mateix nivell que l'adoraci\u00F3 en temples. El xabbat, per exemple, \u00E9s una adoraci\u00F3 familiar o personal que ha d'observar-se com s'observen les altres festes religioses i les activitats del temple. At\u00E8s que el cristianisme es considera molt m\u00E9s que el compliment del judaisme, per la vinguda del messies en la persona de Jesucrist, aquests conceptes sobre el car\u00E0cter de D\u00E9u i l'adoraci\u00F3 van formar part de la doctrina de l'Esgl\u00E9sia Primitiva cristiana, encara que al llarg de la hist\u00F2ria, algunes denominacions o branques del cristianisme han elevat la import\u00E0ncia de la jerarquia sacerdotal o de l'adoraci\u00F3 en temples."@ca . . . . . . "\u30E6\u30C0\u30E4\u6559"@ja . . . . . . . . . . . . . . . "35.0"^^ . . . . . . . . . . . . . "Judendomen (av grekiska \u1F38\u03BF\u03C5\u03B4\u03B1\u03CA\u03C3\u03BC\u03CC\u03C2 Iouda\u00EFsm\u00F3s, h\u00E4rlett fr\u00E5n hebreiskans \u05D9\u05D4\u05D5\u05D3\u05D4, Yehudah, \"Juda\", hebreiska: \u05D9\u05B7\u05D4\u05B2\u05D3\u05D5\u05BC\u05EA, Yahedut) \u00E4r judarnas religion; en trosuppfattning inneh\u00E5llande flera praktiker som h\u00E4rr\u00F6r fr\u00E5n de antika israeliterna, vars historia finns nedskriven i Gamla testamentet (Tanakh) och som utreds och f\u00F6rklaras ytterligare i Talmud och andra texter. Judendomen har en av de \u00E4ldsta religi\u00F6sa traditionerna som finns och som ut\u00F6vas \u00E4n i dag, och m\u00E5nga av dess texter och traditioner \u00E4r centrala \u00E4ven f\u00F6r andra abrahamitiska religioner. Judisk historia och handlingslinjer har p\u00E5 s\u00E5 s\u00E4tt p\u00E5verkat andra religioner som kristendom och islam. \u00C5r 2012 uppskattades antalet judar vara cirka 14 miljoner, varav cirka 6,1 miljoner bosatta i Israel och 5,7 miljoner i USA (tillsammans 82,4 procent av v\u00E4rldens judar)."@sv . . . "Judaizm"@pl . . . . . . . "\u0418\u0443\u0434\u0430\u0438\u0301\u0437\u043C, \u0438\u0443\u0434\u0435\u0301\u0439\u0441\u0442\u0432\u043E (\u0434\u0440.-\u0433\u0440\u0435\u0447. \u1F38\u03BF\u03C5\u03B4\u03B1\u03CA\u03C3\u03BC\u03CC\u03C2), \u0438\u0443\u0434\u0435\u0301\u0439\u0441\u043A\u0430\u044F \u0440\u0435\u043B\u0438\u0301\u0433\u0438\u044F \u2014 \u0440\u0435\u043B\u0438\u0433\u0438\u043E\u0437\u043D\u043E\u0435, \u043D\u0430\u0446\u0438\u043E\u043D\u0430\u043B\u044C\u043D\u043E\u0435 \u0438 \u044D\u0442\u0438\u0447\u0435\u0441\u043A\u043E\u0435 \u043C\u0438\u0440\u043E\u0432\u043E\u0437\u0437\u0440\u0435\u043D\u0438\u0435, \u0437\u0430\u0440\u043E\u0434\u0438\u0432\u0448\u0435\u0435\u0441\u044F \u0443 \u0435\u0432\u0440\u0435\u0439\u0441\u043A\u043E\u0433\u043E \u043D\u0430\u0440\u043E\u0434\u0430 \u0432\u043E 2-\u043C \u0442\u044B\u0441\u044F\u0447\u0435\u043B\u0435\u0442\u0438\u0438 \u0434\u043E \u043D. \u044D. \u0412 \u043D\u0430\u0441\u0442\u043E\u044F\u0449\u0435\u0435 \u0432\u0440\u0435\u043C\u044F \u043E\u0434\u043D\u0430 \u0438\u0437 \u043C\u043E\u043D\u043E\u0442\u0435\u0438\u0441\u0442\u0438\u0447\u0435\u0441\u043A\u0438\u0445 \u0440\u0435\u043B\u0438\u0433\u0438\u0439 \u0447\u0435\u043B\u043E\u0432\u0435\u0447\u0435\u0441\u0442\u0432\u0430 \u0438 \u0441\u0430\u043C\u0430\u044F \u0434\u0440\u0435\u0432\u043D\u044F\u044F \u0438\u0437 \u0441\u0443\u0449\u0435\u0441\u0442\u0432\u0443\u044E\u0449\u0438\u0445 \u0432 \u043D\u0430\u0441\u0442\u043E\u044F\u0449\u0435\u0435 \u0432\u0440\u0435\u043C\u044F. \u0418\u0443\u0434\u0435\u0301\u0438 \u2014 \u044D\u0442\u043D\u043E\u0440\u0435\u043B\u0438\u0433\u0438\u043E\u0437\u043D\u0430\u044F \u0433\u0440\u0443\u043F\u043F\u0430, \u0432\u043A\u043B\u044E\u0447\u0430\u044E\u0449\u0430\u044F \u0442\u0435\u0445, \u043A\u0442\u043E \u0431\u044B\u043B \u0440\u043E\u0436\u0434\u0451\u043D \u043C\u0430\u0442\u0435\u0440\u044C\u044E-\u0435\u0432\u0440\u0435\u0439\u043A\u043E\u0439, \u0438 \u0442\u0435\u0445, \u043A\u0442\u043E \u043E\u0431\u0440\u0430\u0442\u0438\u043B\u0441\u044F \u0432 \u0438\u0443\u0434\u0430\u0438\u0437\u043C. \u0412 2018 \u0433\u043E\u0434\u0443 \u0447\u0438\u0441\u043B\u0435\u043D\u043D\u043E\u0441\u0442\u044C \u0438\u0443\u0434\u0435\u0435\u0432 \u0432\u043E \u0432\u0441\u0451\u043C \u043C\u0438\u0440\u0435 \u043E\u0446\u0435\u043D\u0438\u0432\u0430\u043B\u0430\u0441\u044C \u0432 14,6 \u043C\u0438\u043B\u043B\u0438\u043E\u043D\u0430 \u0447\u0435\u043B\u043E\u0432\u0435\u043A, \u0447\u0442\u043E \u0441\u043E\u0441\u0442\u0430\u0432\u043B\u044F\u0435\u0442 \u043E\u043A\u043E\u043B\u043E 0,2 % \u043E\u0442 \u0432\u0441\u0435\u0433\u043E \u043D\u0430\u0441\u0435\u043B\u0435\u043D\u0438\u044F \u0417\u0435\u043C\u043B\u0438. \u041E\u043A\u043E\u043B\u043E 44,9 % \u0432\u0441\u0435\u0445 \u0438\u0443\u0434\u0435\u0435\u0432 \u043F\u0440\u043E\u0436\u0438\u0432\u0430\u0435\u0442 \u0432 \u0418\u0437\u0440\u0430\u0438\u043B\u0435 \u0438 \u043E\u043A\u043E\u043B\u043E 41,7 % \u043F\u0440\u043E\u0436\u0438\u0432\u0430\u0435\u0442 \u0432 \u0421\u0428\u0410 \u0438 \u041A\u0430\u043D\u0430\u0434\u0435; \u0431\u043E\u043B\u044C\u0448\u0438\u043D\u0441\u0442\u0432\u043E \u043E\u0441\u0442\u0430\u043B\u044C\u043D\u044B\u0445 \u043F\u0440\u043E\u0436\u0438\u0432\u0430\u0435\u0442 \u0432 \u0415\u0432\u0440\u043E\u043F\u0435 \u2014 9,2 %. \u0418\u0443\u0434\u0430\u0438\u0437\u043C \u0437\u0430\u044F\u0432\u043B\u044F\u0435\u0442 \u043E\u0431 \u0438\u0441\u0442\u043E\u0440\u0438\u0447\u0435\u0441\u043A\u043E\u0439 \u043F\u0440\u0435\u0435\u043C\u0441\u0442\u0432\u0435\u043D\u043D\u043E\u0441\u0442\u0438, \u043E\u0445\u0432\u0430\u0442\u044B\u0432\u0430\u044E\u0449\u0435\u0439 \u0431\u043E\u043B\u0435\u0435 3000 \u043B\u0435\u0442."@ru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . "Het jodendom is de cultuur, levenswijze en religie van het Joodse volk en de oudste of een van de vroegst ontstane monothe\u00EFstische godsdiensten en behoort tot de oudste religieuze tradities die vandaag de dag nog worden beoefend. Het jodendom is gebaseerd op de Tenach (ook wel Hebreeuwse Bijbel genoemd), die de basiswetten van het jodendom bevat en daarnaast vooral op de Talmoed, die uitleg en uitbreidingen van de basiswetten bevat."@nl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . "Agama Yahudi"@in . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . "\uC720\uB300\uAD50"@ko . . . . . . "Juda\u00EFsme"@fr . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . "Judaismo a\u016D judismo estas la religio, nacieco kaj popolgenta kulturo de hereda\u0135oj, asociita kun la juda kaj hebrea popolo. En nia tempo, la \u0109efaj bran\u0109oj de judismo estas: \n* \u0124aredoj - \u0124asidoj \n* Ortodoksa judismo - Rabena judismo \n* Konservema judismo \n* Rekonstruisma judismo \n* Reformisma Judismo \n* (a\u016D senpraktika judisma identigo, \u0109efe en Israelo, Usono kaj iama Sovietunio)"@eo . . . "Judaismoa erlijio abrahamdarra, monoteista eta da, juduen zibilizazioak eta tradizio erlijioso, kultural eta legalak osatzen dutena. Jatorria erlijio antolatu gisa Ekialde Hurbilean dauka, Brontze Aroan. Hainbat adituren arabera judaismo modernoa yahvismotik garatu zen, K.a. 500 urte inguruan, antzinako Israel eta Judeako Erresumetako erlijioa zenetik, eta horregatik bizirik dauden erlijio monoteistatatik zaharrena dela iritzi ohi da. Judaismoaren doktrina, profezia eta historian oinarritzen dira beste erlijio abrahamdar guztiak, adibidez kristautasuna eta islama. Judu fededunek judaismoa Jainkoak israeldarrekin, beren arbasoekin, ezarri zuen itunaren adierazpentzat jotzen dute. Tora (hebreeraz: \u05EA\u05D5\u05E8\u05D4\u200E, \u00ABlegea\u00BB edo \u00ABirakaskuntza\u00BB) judaismoaren liburu fundatzailea da eta Tanakh deritzonaren zati bat osatzen du. Adituek Hebrear Biblia izena erabili ohi dute Tanakha izendatzeko. Idatzizko Toraz gain, ahozko tradizioa ere garrantzitsutzat jotzen dute juduek, esaterako, midrax (Tanakhari egindako iruzkinak) eta Talmuda. Hebreerazko Tora izenak hainbat esanahi izan ditzake, nahiz eta berez Moisesen bost liburuak, hau da, Tanakharen lehen zatia, izendatzeko erabiltzen den. Horregatik, batzuetan ahozko tradizioari \u00ABAhozko Tora\u00BB esaten zaio. Judaismoaren baitan erlijio-mugimendu ugari daude, horietako gehienak datozelarik. Judaismo errabinikoaren arabera, Jainkoak legeak eta mandamenduak Sinai mendian eman zizkion Moisesi, Tora Idatzia eta Ahozko Tora gisa. Historikoki, hainbat taldek zalantzan jarri dute baieztapen hau, esaterako saduzearrek eta judaismo helenistikoak (edo Herodesen Tenpluaren) garaian; judu ; eta gaur egungo mugimendu ez-ortodoxo batzuek. Horrez gain, judaismo modernoaren adar batzuk, esaterako, , laikoak edo ez teistak dira. Gaur egungo judaismoaren mugimendu handienak judaismo ortodoxoa (haredi eta ), judaismo kontserbadorea eta judaismo erreformista dira. Hauen arteko desberdintasun iturri nagusiak halakha (lege judua), tradizio errabinikoaren autoritatea eta Israelgo Estatuari ematen dioten garrantzia dira. Judaismo ortodoxoak berresten du Tora eta halakha jainkotiarrak, betierekoak eta aldaezinak direla jatorriz eta erabat jarraitu behar direla. Judaismo kontserbadore eta erreformistak ikuspuntu liberalago bat bultzatzen dute, nahiz eta judaismo kontserbadoreak oro har ikuspuntu tradizionalagoa daukan. Orokorrean, erreformisten iritzia da halakha jarraibide bat besterik ez dela eta ez debekuen eta betebeharren sorta bat. Juduak talde etnoerlijiosoa dira. 2019an, munduan 14,7 milioi judu zeudela kalkulatzen da, hau da, munduko biztanleriaren %0,19. Horietatik gehienak Israelen eta Estatu Batuetan bizi dira."@eu . . . . . . . . . . "June 2022"@en . . . . . . . . . . . "Rabbis"@en . . . . "Judendomen (av grekiska \u1F38\u03BF\u03C5\u03B4\u03B1\u03CA\u03C3\u03BC\u03CC\u03C2 Iouda\u00EFsm\u00F3s, h\u00E4rlett fr\u00E5n hebreiskans \u05D9\u05D4\u05D5\u05D3\u05D4, Yehudah, \"Juda\", hebreiska: \u05D9\u05B7\u05D4\u05B2\u05D3\u05D5\u05BC\u05EA, Yahedut) \u00E4r judarnas religion; en trosuppfattning inneh\u00E5llande flera praktiker som h\u00E4rr\u00F6r fr\u00E5n de antika israeliterna, vars historia finns nedskriven i Gamla testamentet (Tanakh) och som utreds och f\u00F6rklaras ytterligare i Talmud och andra texter. \u00C5r 2012 uppskattades antalet judar vara cirka 14 miljoner, varav cirka 6,1 miljoner bosatta i Israel och 5,7 miljoner i USA (tillsammans 82,4 procent av v\u00E4rldens judar)."@sv . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . "\uC720\uB300\uAD50(\uD788\uBE0C\uB9AC\uC5B4: \u05D9\u05D4\u05D3\u05D5\u05EA Yahadut \uC57C\uD558\uB463, \uC774\uB514\uC2DC\uC5B4: \u05D9\u05D9\u05D3, \uC601\uC5B4: Judaism \uC96C\uB514\uC998) \uB610\uB294 \uC720\uD0DC\uAD50(\u7336\u592A\u654E), \uC720\uB2E4\uAD50\uB294 \uC720\uB300\uC778\uB4E4\uC758 \uBBFC\uC871\uC885\uAD50\uB85C, \uCD5C\uCD08\uC758 \uC544\uBE0C\uB77C\uD568\uACC4 \uC720\uC77C\uC2E0\uAD50\uC774\uB2E4. \uD604\uB300\uC758 \uC720\uB300\uAD50\uB294 \uC720\uB300\uC885\uAD50\uC758 \uC77C\uBD80\uC778 \uBC14\uB9AC\uC0C8\uD30C\uB9CC\uC774 \uC804\uD574\uC838 \uD604\uC7AC\uC758 \uC720\uB300\uAD50\uAC00 \uB418\uC5C8\uB2E4. \uACFC\uAC70 \uC720\uB300\uC885\uAD50\uC758 \uC720\uD30C\uC778 \uC0AC\uB450\uAC1C, \uBC14\uB9AC\uC0C8, \uC5D0\uC138\uB124, \uC824\uB86F \uB4F1\uC758 \uB2E4\uC591\uD55C \uC720\uB300\uC885\uD30C\uAC00 \uC788\uC5C8\uC73C\uB098 \uAE30\uC6D0\uD6C4 1\uC138\uAE30 \uC774\uD6C4\uC5D0 \uB2E8\uC808\uB418\uC5C8\uB2E4. \uC774\uD6C4 \uAE30\uC6D0\uC804 2\uC138\uAE30\uC5D0 \uD615\uC131\uB41C \uBC14\uB9AC\uC0C8 \uC720\uD30C\uB9CC\uC774 \uB0A8\uC544 \uD604\uC7AC\uC758 \uC8FC\uB958 \uC720\uB300\uAD50\uB97C \uD615\uC131\uD558\uC600\uB2E4. \uD604\uC7AC \uC720\uB300\uAD50\uB294 \uBC14\uB9AC\uC0C8\uD30C\uC758 \uD574\uC11D \uC804\uC2B9\uC5D0 \uB530\uB77C \uC815\uACBD\uC778 \u300A\uD0C0\uB098\uD06C\u300B(\uD788\uBE0C\uB9AC \uC131\uC11C)\uC5D0\uC11C \uC2DC\uC791\uB418\uC5C8\uACE0 \uD0C8\uBB34\uB4DC\uC640 \uAC19\uC740 \uC774\uD6C4\uC758 \uC131\uC11C\uC758 \uC6D0\uBCF8\uC73C\uB85C \uD0D0\uAD6C\uB418\uC5B4 \uC628, \uC720\uB300\uAD50\uB294 \uC720\uB300\uC778\uB4E4\uC5D0 \uC758\uD558\uC5EC \uD37C\uC84C\uB2E4. \uC804\uC138\uACC4 \uC2E0\uB3C4\uC218\uB294 \uC57D 1,400\uB9CC \uBA85\uC774\uB2E4."@ko . . . . . . . . . . . . . "Judentum"@de . . . . . "Judaica : Shabbat candlesticks, handwashing cup, Chumash and Tanakh, Torah pointer, shofar and etrog box"@en . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . "Israel Broadcasting service at Shaarei Tsedek 026.jpg"@en . . . . . . . . . . . . "\u042E\u0434\u0430\u0457\u0437\u043C"@uk . . . . . . . . . . "\u017Did modl\u00EDc\u00ED se u Zdi n\u00E1\u0159k\u016F v Jeruzal\u00E9m\u011B Judaismus je term\u00EDn latinsk\u00E9ho p\u016Fvodu (z \u0159eck\u00E9ho \u03B9\u03BF\u03C5\u03B4\u03B1\u03CA\u03C3\u03BC\u03CC\u03C2, iudaismos, od jm\u00E9na Juda), kter\u00FD ozna\u010Duje (zhruba od 19. stolet\u00ED) abrah\u00E1movsk\u00E9 n\u00E1bo\u017Eenstv\u00ED \u017Eidovsk\u00E9ho n\u00E1roda. Do t\u00E9 doby se v k\u0159es\u0165ansk\u00E9m prost\u0159ed\u00ED pou\u017E\u00EDvaly pro v\u00EDru \u017Eid\u016F obraty jako \u201Eizraelitsk\u00E1 v\u00EDra\u201C (israelitischer Glauben), \u201E\u017Eidovsk\u00E1 v\u00EDra\u201C (j\u00FCdischer Glauben) nebo \u201Emoj\u017E\u00ED\u0161sk\u00E1 v\u00EDra\u201C. \u017Did\u00E9 sami sv\u00E9 n\u00E1bo\u017Eenstv\u00ED ozna\u010Dovali a ozna\u010Duj\u00ED jako emuna (v\u00EDra) nebo da'at (n\u00E1bo\u017Eenstv\u00ED). Modern\u00ED term\u00EDn jahadut (\u017Eidovstv\u00ED) se vztahuje sp\u00ED\u0161e na kulturn\u011B-n\u00E1rodnostn\u011B-n\u00E1bo\u017Eensk\u00FD celek (odvozen z n\u011Bmeck\u00E9ho Judentum). V t\u00E9to souvislosti je t\u0159eba rozli\u0161it mezi judaismem jako n\u00E1bo\u017Eenstv\u00EDm, a \u017Eidovstv\u00EDm jako kulturn\u011B-n\u00E1bo\u017Eensko-nacion\u00E1ln\u00EDm souborem, zahrnuj\u00EDc\u00EDm historii, jazyk (hebrej\u0161tina), zemi (st\u00E1tn\u00ED \u00FAtvar), liturgii, filozofii, um\u011Bn\u00ED, soubor etick\u00FDch z\u00E1sad, n\u00E1bo\u017Eensk\u00FDch praktik apod. Teologie judaismu slou\u017E\u00ED jako z\u00E1klad mnoha jin\u00FDch n\u00E1bo\u017Eenstv\u00ED v\u010Detn\u011B dvou nejroz\u0161\u00ED\u0159en\u011Bj\u0161\u00EDch, k\u0159es\u0165anstv\u00ED a isl\u00E1mu."@cs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . "\u2014R. Ishmael"@en . . . . . . . . . . "Judaizm \u2013 religia monoteistyczna, kt\u00F3rej podstaw\u0105 jest wiara w jednego Boga (osobowego, niepodzielnego, b\u0119d\u0105cego bytem niematerialnym, bezcielesnym i wiecznym), b\u0119d\u0105cego nie tylko stw\u00F3rc\u0105 \u015Bwiata, ale tak\u017Ce jego sta\u0142ym \u201Enadzorc\u0105\u201D lub \u201Eopiekunem\u201D. B\u00F3g ten zawar\u0142 z ludem Izraela wieczyste przymierze, obiecuj\u0105c ochron\u0119 i pomoc w zamian za podporz\u0105dkowanie si\u0119 jego nakazom. Judaizm biblijny kszta\u0142towa\u0142 si\u0119 od II tysi\u0105clecia p.n.e., do 70 roku n.e. tj. do czasu zburzenia \u015Bwi\u0105tyni jerozolimskiej przez Rzymian. W tym samym roku uleg\u0142 g\u0142\u0119bokiej reorientacji, po kt\u00F3rej obecnie stanowi religi\u0119 narodow\u0105 \u017Byd\u00F3w. Jest te\u017C pierwsz\u0105 religi\u0105 abrahamow\u0105. Jej wyznawcy znajduj\u0105 si\u0119 na ca\u0142ym \u015Bwiecie, obecnie jest ich najwi\u0119cej w Stanach Zjednoczonych (5,6 mln) i Izraelu (4,7 mln). Z judaizmu biblijnego wywodzi si\u0119 chrze\u015Bcija\u0144stwo."@pl . . . . . . . . . . . . "Juda\u00EDsmo"@pt . . . . "6"^^ . . . . . . "vertical"@en . . . . . . . . . . . . . "20"^^ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . "Judaismoa erlijio abrahamdarra, monoteista eta da, juduen zibilizazioak eta tradizio erlijioso, kultural eta legalak osatzen dutena. Jatorria erlijio antolatu gisa Ekialde Hurbilean dauka, Brontze Aroan. Hainbat adituren arabera judaismo modernoa yahvismotik garatu zen, K.a. 500 urte inguruan, antzinako Israel eta Judeako Erresumetako erlijioa zenetik, eta horregatik bizirik dauden erlijio monoteistatatik zaharrena dela iritzi ohi da. Judaismoaren doktrina, profezia eta historian oinarritzen dira beste erlijio abrahamdar guztiak, adibidez kristautasuna eta islama. Judu fededunek judaismoa Jainkoak israeldarrekin, beren arbasoekin, ezarri zuen itunaren adierazpentzat jotzen dute."@eu . . "Judaism (Hebrew: \u05D9\u05B7\u05D4\u05B2\u05D3\u05D5\u05BC\u05EA\u200E\u200E Yah\u0103\u1E0F\u016B\u1E6F) is an Abrahamic, monotheistic, and ethnic religion comprising the collective religious, cultural, and legal tradition and civilization of the Jewish people. It has its roots as an organized religion in the Middle East during the Bronze Age. Modern Judaism evolved from Yahwism, the religion of ancient Israel and Judah, by the late 6th century BCE, and is thus considered to be one of the oldest monotheistic religions. Judaism is considered by religious Jews to be the expression of the covenant that God established with the Israelites, their ancestors. It encompasses a wide body of texts, practices, theological positions, and forms of organization."@en . . "Judendom"@sv . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . "\u0418\u0443\u0434\u0430\u0438\u0437\u043C"@ru . . . . . . . . . "Predominant religion in Israel and widespread worldwide as minorities"@en . . "15624"^^ . . . . . . . . . . . . . . . . . "Ebraismo"@it . . . . . . . . . . . "\uC720\uB300\uAD50(\uD788\uBE0C\uB9AC\uC5B4: \u05D9\u05D4\u05D3\u05D5\u05EA Yahadut \uC57C\uD558\uB463, \uC774\uB514\uC2DC\uC5B4: \u05D9\u05D9\u05D3, \uC601\uC5B4: Judaism \uC96C\uB514\uC998) \uB610\uB294 \uC720\uD0DC\uAD50(\u7336\u592A\u654E), \uC720\uB2E4\uAD50\uB294 \uC720\uB300\uC778\uB4E4\uC758 \uBBFC\uC871\uC885\uAD50\uB85C, \uCD5C\uCD08\uC758 \uC544\uBE0C\uB77C\uD568\uACC4 \uC720\uC77C\uC2E0\uAD50\uC774\uB2E4. \uD604\uB300\uC758 \uC720\uB300\uAD50\uB294 \uC720\uB300\uC885\uAD50\uC758 \uC77C\uBD80\uC778 \uBC14\uB9AC\uC0C8\uD30C\uB9CC\uC774 \uC804\uD574\uC838 \uD604\uC7AC\uC758 \uC720\uB300\uAD50\uAC00 \uB418\uC5C8\uB2E4. \uACFC\uAC70 \uC720\uB300\uC885\uAD50\uC758 \uC720\uD30C\uC778 \uC0AC\uB450\uAC1C, \uBC14\uB9AC\uC0C8, \uC5D0\uC138\uB124, \uC824\uB86F \uB4F1\uC758 \uB2E4\uC591\uD55C \uC720\uB300\uC885\uD30C\uAC00 \uC788\uC5C8\uC73C\uB098 \uAE30\uC6D0\uD6C4 1\uC138\uAE30 \uC774\uD6C4\uC5D0 \uB2E8\uC808\uB418\uC5C8\uB2E4. \uC774\uD6C4 \uAE30\uC6D0\uC804 2\uC138\uAE30\uC5D0 \uD615\uC131\uB41C \uBC14\uB9AC\uC0C8 \uC720\uD30C\uB9CC\uC774 \uB0A8\uC544 \uD604\uC7AC\uC758 \uC8FC\uB958 \uC720\uB300\uAD50\uB97C \uD615\uC131\uD558\uC600\uB2E4. \uD604\uC7AC \uC720\uB300\uAD50\uB294 \uBC14\uB9AC\uC0C8\uD30C\uC758 \uD574\uC11D \uC804\uC2B9\uC5D0 \uB530\uB77C \uC815\uACBD\uC778 \u300A\uD0C0\uB098\uD06C\u300B(\uD788\uBE0C\uB9AC \uC131\uC11C)\uC5D0\uC11C \uC2DC\uC791\uB418\uC5C8\uACE0 \uD0C8\uBB34\uB4DC\uC640 \uAC19\uC740 \uC774\uD6C4\uC758 \uC131\uC11C\uC758 \uC6D0\uBCF8\uC73C\uB85C \uD0D0\uAD6C\uB418\uC5B4 \uC628, \uC720\uB300\uAD50\uB294 \uC720\uB300\uC778\uB4E4\uC5D0 \uC758\uD558\uC5EC \uD37C\uC84C\uB2E4. \uC804\uC138\uACC4 \uC2E0\uB3C4\uC218\uB294 \uC57D 1,400\uB9CC \uBA85\uC774\uB2E4."@ko . "\u72B9\u592A\u6559"@zh . . . . . . . "\u72B9\u592A\u6559\uFF08\u5E0C\u4F2F\u4F86\u8A9E\uFF1A\u05D9\u05D4\u05D3\u05D5\u05EA\u200E Yahadut\uFF09\uFF0C\u662F\u5728\u516C\u5143\u524D\u897F\u4E9E\u5730\u5340\u7684\u904A\u7267\u6C11\u65CF\u5E0C\u4F2F\u4F86\u4EBA\u4E2D\u4EA7\u751F\u7684\uFF0C\u662F\u7336\u592A\u4EBA\u7684\u4FE1\u4EF0\u3001\u50F9\u503C\u89C0\u548C\u751F\u6D3B\u65B9\u5F0F\u3002\u72B9\u592A\u6559\u662F\u4E00\u795E\u8AD6\u7684\u5B97\u6559\uFF0C\u5176\u4E3B\u8981\u7D93\u5178\u662F\u5305\u62EC\u59A5\u62C9\uFF08\u6469\u897F\u4E94\u7D93\uFF09\u5728\u5167\u7684\u5854\u7D0D\u8D6B\uFF08\u5373\u5E0C\u4F2F\u4F86\u8056\u7D93\uFF0C\u57FA\u7763\u6559\u7A31\u70BA\u820A\u7D04\u8056\u7D93\uFF09\uFF0C\u4EE5\u53CA\u5305\u62EC\u53E3\u50B3\u5F8B\u6CD5\uFF08\u5BC6\u897F\u62FF\uFF09\u3001\u53E3\u50B3\u5F8B\u6CD5\u8A3B\u91CB\uFF08\u9769\u99AC\u62C9\uFF09\u4EE5\u53CA\u8056\u7D93\u8A3B\u91CB\uFF08\u7C73\u5FB7\u62C9\u4EC0\uFF09\u5728\u5167\u7684\u5854\u6728\u5FB7\uFF0C\u5C0D\u4FE1\u5949\u72B9\u592A\u6559\u7684\u72B9\u592A\u4EBA\u800C\u8A00\uFF0C\u72B9\u592A\u6559\u662F\u548C\u4EE5\u8272\u5217\u4EBA\u7ACB\u7D04\u7684\u95DC\u4FC2\u3002 \u72B9\u592A\u4EBA\u662F\u4E00\u7A2E\u5B97\u6559\u53CA\u79CD\u65CF\u7ED3\u5408\u7684\u7FA4\u9AD4\uFF0C\u5305\u62EC\u751F\u4F86\u5C31\u662F\u7336\u592A\u4EBA\uFF0C\u6216\u662F\u7688\u4F9D\u7336\u592A\u6559\u7684\u4EBA\u3002\u57282012\u5E74\u6642\uFF0C\u4F30\u8A08\u51711400\u842C\uFF0C\u7D04\u4F54\u4E16\u754C\u7E3D\u4EBA\u53E3\u76840.2%\u3002\u5176\u4E2D42%\u4F4F\u5728\u4EE5\u8272\u5217\uFF0C\u5176\u991842%\u4F4F\u5728\u7F8E\u570B\u548C\u52A0\u62FF\u5927\uFF0C\u5269\u4E0B\u7684\u5927\u90E8\u4EFD\u4F4F\u5728\u6B50\u6D32\uFF0C\u5176\u9918\u7684\u4F4F\u5728\u5357\u7F8E\u3001\u4E9E\u6D32\u3001\u975E\u6D32\u53CA\u6FB3\u6D32\u3002"@zh . . . . . . . . . . . . . . "Het jodendom is de cultuur, levenswijze en religie van het Joodse volk en de oudste of een van de vroegst ontstane monothe\u00EFstische godsdiensten en behoort tot de oudste religieuze tradities die vandaag de dag nog worden beoefend. Het jodendom past niet gemakkelijk in de westerse categorie\u00EBn zoals religie, ras, etniciteit of cultuur. Dit komt doordat Joden het jodendom in termen van 4000 jaar geschiedenis beschouwen. Tijdens dit lange tijdperk hebben Joden slavernij, chaos, theocratie, verovering, bezetting en ballingschap ervaren en zijn zij in contact geweest met en be\u00EFnvloed door het Oude Egypte, Babyloni\u00EB, Perzi\u00EB, het Griekse hellenisme, evenals moderne bewegingen zoals de Verlichting, het socialisme en de opkomst van het nationalisme. Daarom stelt de Joods-Amerikaanse professor dat \"Joods-zijn de pure categorie\u00EBn van identiteit doorbreekt, omdat het niet nationaal is, niet genealogisch en niet godsdienstig, maar elk van deze, in een dialectische spanning.\" Het jodendom is gebaseerd op de Tenach (ook wel Hebreeuwse Bijbel genoemd), die de basiswetten van het jodendom bevat en daarnaast vooral op de Talmoed, die uitleg en uitbreidingen van de basiswetten bevat."@nl . . . . "Judaisme"@ca . . . . . . . "Judismo"@eo . . . . . . . . . . . "Is \u00E9 an Gi\u00FAdachas n\u00F3 an tI\u00FAdachas reiligi\u00FAn na nGi\u00FAdach. Ceann de na reiligi\u00FAin aondiacha is sine ar domhan at\u00E1 ann, agus ceann de na reiligi\u00FAin is sine at\u00E1 \u00E1 gcleachtadh f\u00F3s. T\u00E1 airteagail chreidimh agus stair an Ghi\u00FAdachais ina gcro\u00EDl\u00E1r do bhun\u00FAs na gcreideamh \u00C1brahamach eile, an Chr\u00EDosta\u00EDocht agus an tIoslam san \u00E1ireamh. N\u00EDl aon \u00FAdar\u00E1s l\u00E1rnach n\u00F3 dogma comhaontach ag an nGi\u00FAdachas, ach t\u00E1 roinnt prionsabal creidimh ag an reiligi\u00FAn ilghn\u00E9itheach seo a choinn\u00EDonn le ch\u00E9ile \u00E9. An ceann is t\u00E1bhachta\u00ED n\u00E1 creideamh in aon Dia amh\u00E1in at\u00E1 uilefhiosach, uilechumhachtach, uiledhea-mh\u00E9ini\u00FAil, tarch\u00E9imnitheach, a chruthaigh an chruinne agus gach rud at\u00E1 inti, agus a bhfuil baint aige f\u00F3s le riaradh na cruinne seo. De r\u00E9ir mar a chreidtear, b'\u00E9 an Dia c\u00E9anna a chruthaigh an chruinne agus a shocraigh c\u00FAnant leis na Gi\u00FAdaigh agus a chuir a chuid dl\u00EDthe agus aitheanta in i\u00FAl d\u00F3ibh sa . Caitheann an Gi\u00FAdach f\u00EDr\u00E9anta cuid mh\u00F3 ama ag staid\u00E9ar na ndl\u00EDthe agus na n-aitheanta seo le bheith in ann iad a urram\u00FA mar is c\u00F3ir, agus litr\u00EDocht ioml\u00E1n - an Talmud - scr\u00EDofa ag Gi\u00FAdaigh l\u00E9annta na n-aoiseanna a chuaigh thart leis na dl\u00EDthe seo a mh\u00EDni\u00FA do na f\u00EDr\u00E9in."@ga . . "El t\u00E9rmino juda\u00EDsmo se refiere a la religi\u00F3n, tradici\u00F3n y cultura del pueblo jud\u00EDo. Hist\u00F3ricamente, es la m\u00E1s antigua de las tres principales religiones abrah\u00E1micas,\u200B grupo que tiene como base e incluye el cristianismo y el islam, originadas en Medio Oriente y tiene la tradici\u00F3n espiritual identificada con Abraham. Cuenta con el menor n\u00FAmero de fieles entre ellas. Aunque no existe un cuerpo \u00FAnico que sistematice y fije el contenido dogm\u00E1tico del juda\u00EDsmo, su pr\u00E1ctica se basa en las ense\u00F1anzas de la Tor\u00E1, tambi\u00E9n llamada Pentateuco, compuesto por cinco libros. A su vez, la Tor\u00E1 o el Pentateuco es uno de los tres libros que conforman el Tanaj (o Antiguo Testamento), a los que se atribuye inspiraci\u00F3n divina. En la pr\u00E1ctica religiosa ortodoxa, la tradici\u00F3n oral tambi\u00E9n desempe\u00F1a un papel importante. Seg\u00FAn las creencias, fue entregada a Mois\u00E9s junto con la Tor\u00E1 y conservada desde su \u00E9poca y la de los profetas. La tradici\u00F3n oral rige la interpretaci\u00F3n del texto b\u00EDblico, la codificaci\u00F3n y el comentario. Esta tradici\u00F3n oral fue transcrita, dando nacimiento a la Mishn\u00E1, que posteriormente ser\u00EDa la base del Talmud y de un enorme cuerpo exeg\u00E9tico, desarrollado hasta el d\u00EDa de hoy por los estudiosos. El compendio de las leyes extra\u00EDdas de estos textos forma la ley jud\u00EDa o Halaj\u00E1. El rasgo principal de la fe jud\u00EDa es la creencia en un Dios omnisciente, omnipotente, personal y providente, que habr\u00EDa creado el universo y elegido al pueblo jud\u00EDo para revelarle la ley contenida en los Diez Mandamientos y las prescripciones rituales de los libros tercero y cuarto de la Tor\u00E1. Consecuentemente, las normas derivadas de tales textos y de la tradici\u00F3n oral constituyen la gu\u00EDa de vida de los jud\u00EDos, aunque su observancia var\u00EDa mucho de unos grupos a otros. Otra de las caracter\u00EDsticas del juda\u00EDsmo que lo diferencia de las otras religiones monote\u00EDstas radica en que se considera no solo como una religi\u00F3n, sino tambi\u00E9n como una tradici\u00F3n, una cultura y una naci\u00F3n.\u200B\u200B Las otras religiones trascienden varias naciones y culturas, mientras que el juda\u00EDsmo considera la religi\u00F3n y la cultura concebidas para un pueblo espec\u00EDfico. El juda\u00EDsmo no exige de los no jud\u00EDos unirse al pueblo jud\u00EDo ni adoptar su religi\u00F3n, aunque los conversos son reconocidos como jud\u00EDos en todo el sentido de la palabra."@es . . . . . . . . . . . "225"^^ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . "Le juda\u00EFsme (du grec ancien \u0399\u03BF\u03C5\u03B4\u03B1\u03CA\u03C3\u03BC\u03CC\u03C2 / iouda\u00EFsm\u00F3s, en yiddish : \u05D9\u05D9\u05D3\u05D9\u05E9\u05E7\u05D9\u05D9\u05D8 yiddishkeit, ladino : \u05D2\u2019\u05D5\u05D3\u05D0\u05D9\u05E1\u05DE\u05D5 Djudaismo, en allemand : Judentum, h\u00E9breu : \u05D9\u05D4\u05D3\u05D5\u05EA yahadout) est variablement d\u00E9fini comme \u00AB une forme de vie religieuse dont la caract\u00E9ristique essentielle est la croyance \u00E0 un \u00CAtre supr\u00EAme, auteur \u2014 de quelque mani\u00E8re qu'on con\u00E7oive son action \u2014 de l'univers qu'il gouverne par sa providence \u00BB, ou comme \u00AB la religion des Juifs, ainsi que la th\u00E9ologie, la loi et les traditions culturelles du peuple juif \u00BB, ou comme \u00AB une religion [\u2026], une culture \u2014 r\u00E9sultat ou fondement de la religion, mais ayant un devenir propre, [\u2026] une sensibilit\u00E9 diffuse faite de quelques id\u00E9es et souvenirs, de quelques coutumes et \u00E9motions, d\u2019une solidarit\u00E9 avec les juifs pers\u00E9cut\u00E9s en tant que juifs \u00BB ou comme "@fr . . . . "El t\u00E9rmino juda\u00EDsmo se refiere a la religi\u00F3n, tradici\u00F3n y cultura del pueblo jud\u00EDo. Hist\u00F3ricamente, es la m\u00E1s antigua de las tres principales religiones abrah\u00E1micas,\u200B grupo que tiene como base e incluye el cristianismo y el islam, originadas en Medio Oriente y tiene la tradici\u00F3n espiritual identificada con Abraham. Cuenta con el menor n\u00FAmero de fieles entre ellas."@es . . . . . . . . . . . . . . . . . . . "\u039F \u0399\u03BF\u03C5\u03B4\u03B1\u03CA\u03C3\u03BC\u03CC\u03C2 \u03B5\u03AF\u03BD\u03B1\u03B9 \u03B7 \u03C0\u03B1\u03C1\u03B1\u03B4\u03BF\u03C3\u03B9\u03B1\u03BA\u03AE \u03B8\u03C1\u03B7\u03C3\u03BA\u03B5\u03AF\u03B1 \u03C4\u03C9\u03BD \u0395\u03B2\u03C1\u03B1\u03AF\u03C9\u03BD (\u03AE \u03B1\u03BB\u03BB\u03B9\u03CE\u03C2 \u0399\u03C3\u03C1\u03B1\u03B7\u03BB\u03B9\u03C4\u03CE\u03BD) \u03B1\u03BD\u03AC \u03C4\u03BF\u03BD \u03BA\u03CC\u03C3\u03BC\u03BF \u03BC\u03B5 \u03C0\u03B5\u03C1\u03AF\u03C0\u03BF\u03C5 20 \u03B5\u03BA\u03B1\u03C4\u03BF\u03BC\u03BC\u03CD\u03C1\u03B9\u03B1 \u03C0\u03B9\u03C3\u03C4\u03BF\u03CD\u03C2 \u03BA\u03B1\u03C4\u03AC \u03C4\u03BF 2006, \u03B3\u03B5\u03B3\u03BF\u03BD\u03CC\u03C2 \u03C0\u03BF\u03C5 \u03C4\u03BF\u03BD \u03BA\u03B1\u03C4\u03B1\u03C4\u03AC\u03C3\u03C3\u03B5\u03B9 \u03C9\u03C2 \u03B4\u03C9\u03B4\u03AD\u03BA\u03B1\u03C4\u03B7 \u03C3\u03B5 \u03C4\u03AC\u03BE\u03B7 \u03BC\u03B5\u03B3\u03AD\u03B8\u03BF\u03C5\u03C2 \u03BF\u03C1\u03B3\u03B1\u03BD\u03C9\u03BC\u03AD\u03BD\u03B7 \u03C4\u03B7\u03C1\u03BF\u03CD\u03BC\u03B5\u03BD\u03B7 \u03BC\u03BF\u03BD\u03BF\u03B8\u03B5\u03CA\u03C3\u03C4\u03B9\u03BA\u03AE \u03B8\u03C1\u03B7\u03C3\u03BA\u03B5\u03AF\u03B1 \u03BA\u03B1\u03B9 \u03BC\u03AF\u03B1 \u03B1\u03C0\u03CC \u03C4\u03B9\u03C2 \u03B1\u03C1\u03C7\u03B1\u03B9\u03CC\u03C4\u03B5\u03C1\u03B5\u03C2 \u03B8\u03C1\u03B7\u03C3\u03BA\u03B5\u03C5\u03C4\u03B9\u03BA\u03AD\u03C2 \u03C0\u03B1\u03C1\u03B1\u03B4\u03CC\u03C3\u03B5\u03B9\u03C2 \u03C0\u03BF\u03C5 \u03C4\u03B5\u03BB\u03BF\u03CD\u03BD\u03C4\u03B1\u03B9 \u03C3\u03C4\u03BF\u03BD \u03C3\u03CD\u03B3\u03C7\u03C1\u03BF\u03BD\u03BF \u03BA\u03CC\u03C3\u03BC\u03BF. \u039F\u03B9 \u03B1\u03BE\u03AF\u03B5\u03C2 \u03BA\u03B1\u03B9 \u03B7 \u03B9\u03C3\u03C4\u03BF\u03C1\u03AF\u03B1 \u03C4\u03BF\u03C5 \u03B5\u03B2\u03C1\u03B1\u03CA\u03BA\u03BF\u03CD \u03BB\u03B1\u03BF\u03CD \u03C3\u03C5\u03BD\u03B9\u03C3\u03C4\u03BF\u03CD\u03BD \u03BC\u03B5\u03AF\u03B6\u03BF\u03BD \u03B8\u03B5\u03BC\u03AD\u03BB\u03B9\u03BF \u03AC\u03BB\u03BB\u03C9\u03BD \u03B8\u03C1\u03B7\u03C3\u03BA\u03B5\u03B9\u03CE\u03BD \u03CC\u03C0\u03C9\u03C2 \u03B5\u03AF\u03BD\u03B1\u03B9 \u03BF \u03A7\u03C1\u03B9\u03C3\u03C4\u03B9\u03B1\u03BD\u03B9\u03C3\u03BC\u03CC\u03C2, \u03C4\u03BF \u0399\u03C3\u03BB\u03AC\u03BC, \u03BF\u03B9 \u03A3\u03B1\u03BC\u03B1\u03C1\u03B5\u03AF\u03C4\u03B5\u03C2 \u03BA\u03B1\u03B9 \u03B7 \u03A0\u03AF\u03C3\u03C4\u03B7 \u039C\u03C0\u03B1\u03C7\u03AC\u03B9 \u03BF\u03B9 \u03BF\u03C0\u03BF\u03AF\u03B5\u03C2 \u03BC\u03B1\u03B6\u03AF \u03BC\u03B5 \u03C4\u03BF\u03BD \u0399\u03BF\u03C5\u03B4\u03B1\u03CA\u03C3\u03BC\u03CC \u03B1\u03BD\u03AE\u03BA\u03BF\u03C5\u03BD \u03C3\u03C4\u03B7\u03BD \u03B5\u03C5\u03C1\u03CD\u03C4\u03B5\u03C1\u03B7 \u03BA\u03B1\u03C4\u03B7\u03B3\u03BF\u03C1\u03AF\u03B1 \u03C4\u03C9\u03BD \u03BB\u03B5\u03B3\u03CC\u03BC\u03B5\u03BD\u03C9\u03BD \u0391\u03B2\u03C1\u03B1\u03B1\u03BC\u03B9\u03BA\u03CE\u03BD \u03B8\u03C1\u03B7\u03C3\u03BA\u03B5\u03B9\u03CE\u03BD. \u039F \u0399\u03BF\u03C5\u03B4\u03B1\u03CA\u03C3\u03BC\u03CC\u03C2 \u03C3\u03C0\u03B1\u03BD\u03AF\u03C9\u03C2 \u03C5\u03C0\u03AE\u03C1\u03BE\u03B5 \u03B5\u03BD\u03B9\u03B1\u03AF\u03BF\u03C2 \u03C3\u03C4\u03B7\u03BD \u03AD\u03BA\u03C6\u03C1\u03B1\u03C3\u03B7 \u03BA\u03B1\u03B9 \u03C4\u03B7\u03BD \u03AC\u03C3\u03BA\u03B7\u03C3\u03AE \u03C4\u03BF\u03C5 (\u03B1\u03BD \u03BA\u03B1\u03B9 \u03AE\u03C4\u03B1\u03BD \u03C0\u03AC\u03BD\u03C4\u03B1 \u03BC\u03BF\u03BD\u03BF\u03B8\u03B5\u03CA\u03C3\u03C4\u03B9\u03BA\u03CC\u03C2 \u03C9\u03C2 \u03C0\u03C1\u03BF\u03C2 \u03C4\u03B7 \u03B8\u03B5\u03BF\u03BB\u03BF\u03B3\u03AF\u03B1 \u03C4\u03BF\u03C5), \u03B5\u03BD\u03CE \u03B5\u03C0\u03AF\u03C3\u03B7\u03C2 \u03B4\u03B9\u03B1\u03C6\u03AD\u03C1\u03B5\u03B9 \u03B1\u03C0\u03CC \u03C0\u03BF\u03BB\u03BB\u03AD\u03C2 \u03B8\u03C1\u03B7\u03C3\u03BA\u03B5\u03AF\u03B5\u03C2 \u03C9\u03C2 \u03C0\u03C1\u03BF\u03C2 \u03C4\u03BF \u03B3\u03B5\u03B3\u03BF\u03BD\u03CC\u03C2 \u03CC\u03C4\u03B9 \u03B7 \u03BA\u03B5\u03BD\u03C4\u03C1\u03B9\u03BA\u03AE \u03B1\u03C5\u03B8\u03B5\u03BD\u03C4\u03AF\u03B1 \u03B4\u03B5\u03BD \u03B1\u03C0\u03BF\u03B4\u03AF\u03B4\u03B5\u03C4\u03B1\u03B9 \u03C3\u03B5 \u03BA\u03AC\u03C0\u03BF\u03B9\u03BF \u03AC\u03C4\u03BF\u03BC\u03BF \u03B1\u03BB\u03BB\u03AC \u03BC\u03AC\u03BB\u03BB\u03BF\u03BD \u03C3\u03C4\u03B9\u03C2 \u03B9\u03B5\u03C1\u03AD\u03C2 \u0393\u03C1\u03B1\u03C6\u03AD\u03C2 (\u03A4\u03B1\u03BD\u03AC\u03BA) \u03BA\u03B1\u03B9 \u03C3\u03C4\u03B9\u03C2 \u03BC\u03B1\u03BA\u03C1\u03B1\u03AF\u03C9\u03BD\u03B5\u03C2. \u0392\u03AD\u03B2\u03B1\u03B9\u03B1, \u03BF \u0399\u03BF\u03C5\u03B4\u03B1\u03CA\u03C3\u03BC\u03CC\u03C2 \u03C3\u03B5 \u03CC\u03BB\u03B5\u03C2 \u03C4\u03B9\u03C2 \u03C0\u03B1\u03C1\u03B1\u03BB\u03BB\u03B1\u03B3\u03AD\u03C2 \u03C4\u03BF\u03C5 \u03C0\u03B1\u03C1\u03AD\u03BC\u03B5\u03B9\u03BD\u03B5 \u03C0\u03C1\u03BF\u03C3\u03B4\u03B5\u03B4\u03B5\u03BC\u03AD\u03BD\u03BF\u03C2 \u03C3\u03B5 \u03AD\u03BD\u03B1\u03BD \u03B1\u03C1\u03B9\u03B8\u03BC\u03CC \u03B8\u03C1\u03B7\u03C3\u03BA\u03B5\u03C5\u03C4\u03B9\u03BA\u03CE\u03BD \u03B1\u03C1\u03C7\u03CE\u03BD, \u03B7 \u03C3\u03B7\u03BC\u03B1\u03BD\u03C4\u03B9\u03BA\u03CC\u03C4\u03B5\u03C1\u03B7 \u03B5\u03BA \u03C4\u03C9\u03BD \u03BF\u03C0\u03BF\u03AF\u03C9\u03BD \u03B5\u03AF\u03BD\u03B1\u03B9 \u03B7 \u03C0\u03AF\u03C3\u03C4\u03B7 \u03CC\u03C4\u03B9 \u03C5\u03C0\u03AC\u03C1\u03C7\u03B5\u03B9 \u03AD\u03BD\u03B1\u03C2 \u03BC\u03BF\u03BD\u03B1\u03B4\u03B9\u03BA\u03CC\u03C2, , , \u03C0\u03B1\u03BD\u03AC\u03B3\u03B1\u03B8\u03BF\u03C2, \u03C5\u03C0\u03B5\u03C1\u03B2\u03B1\u03C4\u03B9\u03BA\u03CC\u03C2 \u0398\u03B5\u03CC\u03C2, \u05D9\u05D4\u05D5\u05D4 (\u0393\u03A7\u0392\u03A7), \u03C0\u03BF\u03C5 \u03B1\u03C0\u03BF\u03B4\u03AF\u03B4\u03B5\u03C4\u03B1\u03B9 \u03C3\u03C4\u03B1 \u03B5\u03BB\u03BB\u03B7\u03BD\u03B9\u03BA\u03AC \u03C9\u03C2 \u0399\u03B5\u03C7\u03C9\u03B2\u03AC \u03AE \u0393\u03B9\u03B1\u03C7\u03B2\u03AD, \u03BF \u03BF\u03C0\u03BF\u03AF\u03BF\u03C2 \u03B4\u03B7\u03BC\u03B9\u03BF\u03CD\u03C1\u03B3\u03B7\u03C3\u03B5 \u03C4\u03BF \u03C3\u03CD\u03BC\u03C0\u03B1\u03BD \u03BA\u03B1\u03B9 \u03C3\u03C5\u03BD\u03B5\u03C7\u03AF\u03B6\u03B5\u03B9 \u03BD\u03B1 \u03C4\u03BF \u03BA\u03C5\u03B2\u03B5\u03C1\u03BD\u03AC. \u03A3\u03CD\u03BC\u03C6\u03C9\u03BD\u03B1 \u03BC\u03B5 \u03C4\u03B7\u03BD \u03C0\u03B1\u03C1\u03B1\u03B4\u03BF\u03C3\u03B9\u03B1\u03BA\u03AE \u03B5\u03B2\u03C1\u03B1\u03CA\u03BA\u03AE \u03C0\u03AF\u03C3\u03C4\u03B7, \u03BF \u0398\u03B5\u03CC\u03C2 \u03C0\u03BF\u03C5 \u03B4\u03B7\u03BC\u03B9\u03BF\u03CD\u03C1\u03B3\u03B7\u03C3\u03B5 \u03C4\u03BF\u03BD \u03BA\u03CC\u03C3\u03BC\u03BF, \u03B5\u03B3\u03BA\u03B1\u03B8\u03AF\u03B4\u03C1\u03C5\u03C3\u03B5 \u03BC\u03B9\u03B1 \u03BC\u03B5 \u03C4\u03BF\u03BD \u03B5\u03B2\u03C1\u03B1\u03CA\u03BA\u03CC \u03BB\u03B1\u03CC, \u03BA\u03B1\u03B9 \u03C4\u03BF\u03C5 \u03B1\u03C0\u03BF\u03BA\u03AC\u03BB\u03C5\u03C8\u03B5 \u03C4\u03BF\u03C5\u03C2 \u03BD\u03CC\u03BC\u03BF\u03C5\u03C2 \u03C4\u03BF\u03C5 \u03BA\u03B1\u03B9 \u03C4\u03B9\u03C2 \u03B5\u03BD\u03C4\u03BF\u03BB\u03AD\u03C2 \u03C4\u03BF\u03C5 \u03BC\u03B5 \u03C4\u03B7 \u03BC\u03BF\u03C1\u03C6\u03AE \u03C4\u03B7\u03C2 \u03A4\u03BF\u03C1\u03AC (\u03C3\u03C5\u03BD\u03AE\u03B8\u03C9\u03C2 \u03B1\u03BD\u03B1\u03C6\u03AD\u03C1\u03B5\u03C4\u03B1\u03B9 \u03BA\u03B1\u03B9 \u03C9\u03C2 \u00AB\u039C\u03C9\u03C3\u03B1\u03CA\u03BA\u03CC\u03C2 \u039D\u03CC\u03BC\u03BF\u03C2\u00BB). \u0395\u03BD\u03C4\u03CC\u03C2 \u03C4\u03BF\u03C5 \u0399\u03BF\u03C5\u03B4\u03B1\u03CA\u03C3\u03BC\u03BF\u03CD \u03C5\u03C0\u03AC\u03C1\u03C7\u03BF\u03C5\u03BD \u03B4\u03B9\u03AC\u03C6\u03BF\u03C1\u03B1 \u03C1\u03B5\u03CD\u03BC\u03B1\u03C4\u03B1, \u03C4\u03B1 \u03C0\u03B5\u03C1\u03B9\u03C3\u03C3\u03CC\u03C4\u03B5\u03C1\u03B1 \u03B5\u03BA \u03C4\u03C9\u03BD \u03BF\u03C0\u03BF\u03AF\u03C9\u03BD \u03C0\u03C1\u03BF\u03AD\u03C1\u03C7\u03BF\u03BD\u03C4\u03B1\u03B9 \u03B1\u03C0\u03CC \u03C4\u03BF\u03BD , \u03BF \u03BF\u03C0\u03BF\u03AF\u03BF\u03C2 \u03B4\u03AD\u03C7\u03B5\u03C4\u03B1\u03B9 \u03C0\u03C9\u03C2 \u03BF \u0398\u03B5\u03CC\u03C2 \u03B1\u03C0\u03BF\u03BA\u03AC\u03BB\u03C5\u03C8\u03B5 \u03C4\u03BF\u03C5\u03C2 \u03BD\u03CC\u03BC\u03BF\u03C5\u03C2 \u03BA\u03B1\u03B9 \u03C4\u03B9\u03C2 \u03B5\u03BD\u03C4\u03BF\u03BB\u03AD\u03C2 \u03C4\u03BF\u03C5 \u03C3\u03C4\u03BF\u03BD \u039C\u03C9\u03C5\u03C3\u03AE \u03C3\u03C4\u03BF \u038C\u03C1\u03BF\u03C2 \u03A3\u03B9\u03BD\u03AC \u03C5\u03C0\u03CC \u03C4\u03B7\u03BD \u03BC\u03BF\u03C1\u03C6\u03AE \u03C4\u03B7\u03C2 \u0393\u03C1\u03B1\u03C0\u03C4\u03AE\u03C2 \u03BA\u03B1\u03B9 \u03C4\u03B7\u03C2 \u03A0\u03C1\u03BF\u03C6\u03BF\u03C1\u03B9\u03BA\u03AE\u03C2 \u03A4\u03BF\u03C1\u03AC.\u0391\u03C0\u03CC \u03B9\u03C3\u03C4\u03BF\u03C1\u03B9\u03BA\u03AE\u03C2 \u03C0\u03BB\u03B5\u03C5\u03C1\u03AC\u03C2, \u03B1\u03C5\u03C4\u03CC\u03C2 \u03BF \u03B9\u03C3\u03C7\u03C5\u03C1\u03B9\u03C3\u03BC\u03CC\u03C2 \u03AD\u03C7\u03B5\u03B9 \u03B1\u03BC\u03C6\u03B9\u03C3\u03B2\u03B7\u03C4\u03B7\u03B8\u03B5\u03AF \u03B5\u03BD \u03BC\u03AD\u03C1\u03B5\u03B9 \u03AE \u03C3\u03C5\u03BD\u03BF\u03BB\u03B9\u03BA\u03AC \u03B1\u03C0\u03CC \u03B4\u03B9\u03AC\u03C6\u03BF\u03C1\u03B5\u03C2 \u03BF\u03BC\u03AC\u03B4\u03B5\u03C2 \u03CC\u03C0\u03C9\u03C2 \u03BF\u03B9 \u03A3\u03B1\u03B4\u03B4\u03BF\u03C5\u03BA\u03B1\u03AF\u03BF\u03B9 \u03BA\u03B1\u03B9 \u03C4\u03BF\u03BD \u0395\u03BB\u03BB\u03B7\u03BD\u03B9\u03C3\u03C4\u03B9\u03BA\u03CC \u0399\u03BF\u03C5\u03B4\u03B1\u03CA\u03C3\u03BC\u03CC \u03BA\u03B1\u03C4\u03AC \u03C4\u03B7\u03BD \u03C0\u03B5\u03C1\u03AF\u03BF\u03B4\u03BF \u03C4\u03BF\u03C5 \u0394\u03B5\u03CD\u03C4\u03B5\u03C1\u03BF\u03C5 \u039D\u03B1\u03BF\u03CD, \u03B1\u03C0\u03CC \u03C4\u03BF\u03C5\u03C2 \u039A\u03B1\u03C1\u03B1\u0390\u03C4\u03B5\u03C2 \u03BA\u03B1\u03B9 \u03A3\u03B1\u03B2\u03B2\u03B1\u03C4\u03B1\u03AF\u03BF\u03C5\u03C2 \u03BA\u03B1\u03C4\u03AC \u03C4\u03BF\u03BD \u03C0\u03C1\u03CE\u03B9\u03BC\u03BF \u03BA\u03B1\u03B9 \u03CD\u03C3\u03C4\u03B5\u03C1\u03BF \u03BC\u03B5\u03C3\u03B1\u03AF\u03C9\u03BD\u03B1\u03BA\u03B1\u03B9 \u03B1\u03C0\u03CC \u03C4\u03BC\u03AE\u03BC\u03B1\u03C4\u03B1 \u03C3\u03CD\u03B3\u03C7\u03C1\u03BF\u03BD\u03C9\u03BD \u03BC\u03B7-\u039F\u03C1\u03B8\u03CC\u03B4\u03BF\u03BE\u03C9\u03BD \u03BF\u03BC\u03BF\u03BB\u03BF\u03B3\u03B9\u03CE\u03BD. \u03A3\u03CD\u03B3\u03C7\u03C1\u03BF\u03BD\u03BF\u03B9 \u03BA\u03BB\u03AC\u03B4\u03BF\u03B9 \u03C4\u03BF\u03C5 \u0399\u03BF\u03C5\u03B4\u03B1\u03CA\u03C3\u03BC\u03BF\u03CD \u03CC\u03C0\u03C9\u03C2 \u03BF \u039F\u03C5\u03BC\u03B1\u03BD\u03B9\u03C3\u03C4\u03B9\u03BA\u03CC\u03C2 \u0399\u03BF\u03C5\u03B4\u03B1\u03CA\u03C3\u03BC\u03CC\u03C2 \u03BC\u03C0\u03BF\u03C1\u03B5\u03AF \u03BD\u03B1 \u03B5\u03AF\u03BD\u03B1\u03B9 \u03B1\u03B8\u03B5\u03CA\u03C3\u03C4\u03B9\u03BA\u03BF\u03AF.\u03A3\u03AE\u03BC\u03B5\u03C1\u03B1, \u03C4\u03B1 \u03BC\u03B5\u03B3\u03B1\u03BB\u03CD\u03C4\u03B5\u03C1\u03B1 \u03C1\u03B5\u03CD\u03BC\u03B1\u03C4\u03B1 \u03C4\u03B7\u03C2 \u0395\u03B2\u03C1\u03B1\u03CA\u03BA\u03AE\u03C2 \u03B8\u03C1\u03B7\u03C3\u03BA\u03B5\u03AF\u03B1\u03C2 \u03B5\u03AF\u03BD\u03B1\u03B9 \u03BF \u039F\u03C1\u03B8\u03CC\u03B4\u03BF\u03BE\u03BF\u03C2 \u0399\u03BF\u03C5\u03B4\u03B1\u03CA\u03C3\u03BC\u03CC\u03C2 (\u0399\u03BF\u03C5\u03B4\u03B1\u03CA\u03C3\u03BC\u03CC\u03C2 \u03A7\u03B1\u03C1\u03B5\u03B4\u03AF \u03BA\u03B1\u03B9 \u03A3\u03CD\u03B3\u03C7\u03C1\u03BF\u03BD\u03BF\u03C2 \u039F\u03C1\u03B8\u03CC\u03B4\u03BF\u03BE\u03BF\u03C2 \u0399\u03BF\u03C5\u03B4\u03B1\u03CA\u03C3\u03BC\u03CC\u03C2), \u03BF \u03A3\u03C5\u03BD\u03C4\u03B7\u03C1\u03B7\u03C4\u03B9\u03BA\u03CC\u03C2 \u0399\u03BF\u03C5\u03B4\u03B1\u03CA\u03C3\u03BC\u03CC\u03C2 \u03BA\u03B1\u03B9 \u03BF \u039C\u03B5\u03C4\u03B1\u03C1\u03C1\u03C5\u03B8\u03BC\u03B9\u03C3\u03C4\u03B9\u03BA\u03CC\u03C2 \u0399\u03BF\u03C5\u03B4\u03B1\u03CA\u03C3\u03BC\u03CC\u03C2. \u039A\u03CD\u03C1\u03B9\u03B5\u03C2 \u03C0\u03B7\u03B3\u03AD\u03C2 \u03B4\u03B9\u03B1\u03C6\u03BF\u03C1\u03BF\u03C0\u03BF\u03AF\u03B7\u03C3\u03B7\u03C2 \u03BC\u03B5\u03C4\u03B1\u03BE\u03CD \u03B1\u03C5\u03C4\u03CE\u03BD \u03C4\u03C9\u03BD \u03BF\u03BC\u03AC\u03B4\u03C9\u03BD \u03B5\u03AF\u03BD\u03B1\u03B9 \u03BF\u03B9 \u03C0\u03C1\u03BF\u03C3\u03B5\u03B3\u03B3\u03AF\u03C3\u03B5\u03B9\u03C2 \u03C4\u03BF\u03C5\u03C2 \u03C3\u03C4\u03BF\u03BD \u0395\u03B2\u03C1\u03B1\u03CA\u03BA\u03CC \u03BD\u03CC\u03BC\u03BF, \u03B7 \u03B1\u03C5\u03B8\u03B5\u03BD\u03C4\u03AF\u03B1 \u03C4\u03B7\u03C2 \u03A1\u03B1\u03B2\u03B2\u03B9\u03BD\u03B9\u03BA\u03AE\u03C2 \u03C0\u03B1\u03C1\u03AC\u03B4\u03BF\u03C3\u03B7\u03C2 \u03BA\u03B1\u03B9 \u03B7 \u03C3\u03B7\u03BC\u03B1\u03C3\u03AF\u03B1 \u03C4\u03BF\u03C5 \u039A\u03C1\u03AC\u03C4\u03BF\u03C5\u03C2 \u03C4\u03BF\u03C5 \u0399\u03C3\u03C1\u03B1\u03AE\u03BB."@el . . . . . . . "Juda\u00EDsmo"@es . . . . . . . . "Judaismo a\u016D judismo estas la religio, nacieco kaj popolgenta kulturo de hereda\u0135oj, asociita kun la juda kaj hebrea popolo. En nia tempo, la \u0109efaj bran\u0109oj de judismo estas: \n* \u0124aredoj - \u0124asidoj \n* Ortodoksa judismo - Rabena judismo \n* Konservema judismo \n* Rekonstruisma judismo \n* Reformisma Judismo \n* (a\u016D senpraktika judisma identigo, \u0109efe en Israelo, Usono kaj iama Sovietunio) Anta\u016D 2000 jaroj, la tri \u0109efaj bran\u0109oj estis la Fariseoj, la Sadukeoj kaj la Esenoj, kiuj evoluis sub la dinastio de la Makabeoj. En la 1-a jarcento emer\u011Dis anta\u016D la tiam malgranda sekto de la kristanoj. La\u016D tradicia vidpunkto, la nuntempa judismo devenas de la Fariseoj; tamen, la ligoj inter ili kaj la postaj talmudistoj estas nun \u011Denerale rigardataj de historiistoj kiel obskuraj kaj nepruvitaj. La reformisma judismo \u011Denerale vidas la bibliajn profetojn, kaj ne la talmudajn rabenojn, kiel la plej sekvindaj gvidantoj de la antikva judismo a\u016D pra-judismo. Restas anka\u016D kelkaj miloj da karaimoj, kiuj fojfoje identigas sin kiel sekvantoj de la Sadukeoj, kvankam ilia historia rilato kun ili restas neklara. Judismo kiel religio estas la tradicia kredo de la judoj. \u011Ci estas hala\u0125a religio, bazita sur sistemo de praktikaj micvoj, kiuj havas sian originon en la judaj sanktaj hereda\u0135oj: la skribita Torao kaj la parola Torao. (Kvankam la karaimoj neas la a\u016Dtoritaton de \u0109i-lasta.) Tiu \u0109i religio profunde influis la komencojn de kristanismo kaj islamo, sed male al la du lastaj \u011Di estas nek nek misia religio. Judismo kiel kulturo inkluzivas plurajn unikajn komunumaj lingvojn (hebrea, jida, ladina, juda araba kaj aramea) en \u0109iu el kiuj estis kreita ampleksa literaturo; ampleksa filozofio kaj mistikismo, kiuj ofte estis influitaj de \u011Deneralaj filozofiaj kaj mistikaj eseoj; Same kiel sistemoj de kutimoj kaj sociaj konvencioj. Judismo kiel nacieco funkcias kiel centro de identigo por multaj el la 17 milionoj da judoj en la mondo. Cionismo, la \u0109efa juda nacia movado, estas karakterizita per juda memdeterminado ene de suverena \u015Dtato kun afineco por la teritorio de la Lando Israelo. Cionismo kiel instituciigita movado ekzistis ekde la fino de la 19-a jarcento, kaj tiris inspiron de judaj elementoj inkluzive de historia afineco, patrujo, lingvo kaj la ideo de grupigo de la ekzilitoj, same kiel de aliaj e\u016Dropaj naciaj movadoj. La \u015Ctato Israelo estas la nacia \u015Dtato de la juda popolo, kiu estis establita surbaze de la cionisma ideo."@eo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . "Yudaisme atau Agama Yahudi adalah sebuah agama Abrahamik, monoteistik, dan etnis yang terdiri dari tradisi dan peradaban agama, budaya, dan hukum kolektif orang-orang Yahudi. Ini berakar sebagai agama terorganisir di Timur Tengah selama Zaman Perunggu. Beberapa ahli berpendapat bahwa Yudaisme modern berevolusi dari Yahwisme, agama Israel kuno dan Yehuda, pada akhir abad ke-6 SM, dan dengan demikian dianggap sebagai salah satu agama monoteistik tertua. Yudaisme dianggap oleh agamawan Yahudi sebagai ekspresi dari perjanjian yang Allah tetapkan dengan orang Israel, nenek moyang mereka. Ini mencakup banyak teks, praktik, posisi teologis, dan bentuk organisasi."@in . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . "\u0627\u0644\u064A\u0647\u0648\u062F\u064A\u0629 \u0647\u064A \u062F\u064A\u0627\u0646\u0629 \u0627\u0644\u0634\u0639\u0628 \u0627\u0644\u064A\u0647\u0648\u062F\u064A\u060C \u0648\u0647\u064A \u062F\u064A\u0627\u0646\u0629 \u062A\u0648\u062D\u064A\u062F\u064A\u0629 \u0642\u062F\u064A\u0645\u0629\u060C \u0648\u0623\u0642\u062F\u0645 \u0627\u0644\u062F\u064A\u0627\u0646\u0627\u062A \u0627\u0644\u0625\u0628\u0631\u0627\u0647\u064A\u0645\u064A\u0629\u060C \u0648\u062A\u0633\u062A\u0646\u062F \u0641\u064A \u062A\u0639\u0627\u0644\u064A\u0645\u0647\u0627 \u0639\u0644\u0649 \u0627\u0644\u062A\u0648\u0631\u0627\u0629 \u0643\u0646\u0635\u0647\u0627 \u0627\u0644\u062A\u0623\u0633\u064A\u0633\u064A \u0648\u0627\u0644\u062A\u064A \u0623\u0646\u0632\u0644\u062A \u0639\u0644\u0649 \u0645\u0648\u0633\u0649 \u0628\u062D\u0633\u0628 \u0627\u0644\u0645\u0639\u062A\u0642\u062F\u0627\u062A \u0627\u0644\u064A\u0647\u0648\u062F\u064A\u0629. \u0648\u064A\u0634\u0645\u0644 \u0627\u0644\u062F\u064A\u0646 \u0648\u0627\u0644\u0641\u0644\u0633\u0641\u0629 \u0648\u0627\u0644\u062B\u0642\u0627\u0641\u0629 \u0644\u0644\u0634\u0639\u0628 \u0627\u0644\u064A\u0647\u0648\u062F\u064A. \u0648\u062A\u0639\u062F\u0651 \u0627\u0644\u064A\u0647\u0648\u062F\u064A\u0629 \u0645\u0646 \u0642\u0628\u0644 \u0627\u0644\u064A\u0647\u0648\u062F \u0627\u0644\u0645\u062A\u062F\u064A\u0646\u064A\u0646 \u062A\u0639\u0628\u064A\u0631\u064B\u0627 \u0639\u0646 \u0627\u0644\u0639\u0647\u062F \u0627\u0644\u0630\u064A \u0623\u0642\u0627\u0645\u0647 \u0627\u0644\u0644\u0647 \u0645\u0639 \u0628\u0646\u064A \u0625\u0633\u0631\u0627\u0626\u064A\u0644. \u0648\u062A\u0636\u0645 \u0627\u0644\u064A\u0647\u0648\u062F\u064A\u0629 \u0639\u0644\u0649 \u0645\u062C\u0645\u0648\u0639\u0629 \u0648\u0627\u0633\u0639\u0629 \u0645\u0646 \u0627\u0644\u0646\u0635\u0648\u0635 \u0648\u0627\u0644\u0645\u0645\u0627\u0631\u0633\u0627\u062A \u0648\u0627\u0644\u0645\u0648\u0627\u0642\u0641 \u0627\u0644\u0644\u0627\u0647\u0648\u062A\u064A\u0629 \u0648\u0623\u0634\u0643\u0627\u0644 \u0627\u0644\u062A\u0646\u0638\u064A\u0645. \u0627\u0644\u062A\u0648\u0631\u0627\u0629 \u0647\u064A \u062C\u0632\u0621 \u0645\u0646 \u0627\u0644\u0646\u0635 \u0627\u0644\u0623\u0643\u0628\u0631 \u0627\u0644\u0645\u0639\u0631\u0648\u0641 \u0628\u0627\u0633\u0645 \u0627\u0644\u062A\u0646\u0627\u062E \u0623\u0648 \u0627\u0644\u0643\u062A\u0627\u0628 \u0627\u0644\u0645\u0642\u062F\u0633 \u0627\u0644\u0639\u0628\u0631\u064A\u060C \u0648\u0623\u062D\u0643\u0627\u0645 \u0648\u0634\u0631\u0627\u0626\u0639 \u0627\u0644\u062A\u0648\u0631\u0627\u0629 \u0627\u0644\u062A\u064A \u062A\u0634\u0631\u062D\u0647\u0627 \u0627\u0644\u0634\u0631\u064A\u0639\u0629 \u0627\u0644\u0634\u0641\u0648\u064A\u0629 \u0648\u0627\u0644\u062A\u064A \u062A\u0645\u062B\u0644\u0647\u0627 \u0627\u0644\u0646\u0635\u0648\u0635 \u0627\u0644\u0644\u0627\u062D\u0642\u0629 \u0645\u062B\u0644 \u0627\u0644\u0645\u062F\u0631\u0627\u0634 \u0648\u0627\u0644\u062A\u0644\u0645\u0648\u062F. \u0648\u062A\u062A\u0631\u0627\u0648\u062D \u0623\u0639\u062F\u0627\u062F \u0623\u062A\u0628\u0627\u0639 \u0627\u0644\u062F\u064A\u0627\u0646\u0629 \u0627\u0644\u064A\u0647\u0648\u062F\u064A\u0629 \u0628\u064A\u0646 14.5 \u0645\u0644\u064A\u0648\u0646 \u0625\u0644\u0649 17.4 \u0645\u0644\u064A\u0648\u0646 \u0645\u0639\u062A\u0646\u0642 \u0641\u064A \u062C\u0645\u064A\u0639 \u0623\u0646\u062D\u0627\u0621 \u0627\u0644\u0639\u0627\u0644\u0645\u060C \u062D\u064A\u062B \u0623\u0646 \u062A\u0639\u062F\u0627\u062F \u0627\u0644\u064A\u0647\u0648\u062F \u0641\u064A \u062D\u062F \u0630\u0627\u062A\u0647 \u064A\u0639\u062F\u0651 \u0642\u0636\u064A\u0629 \u062E\u0644\u0627\u0641\u064A\u0629 \u062D\u0648\u0644 \u0642\u0636\u064A\u0629 \u00AB\u0645\u0646 \u0647\u0648 \u0627\u0644\u064A\u0647\u0648\u062F\u064A\u061F\u00BB. \u0648\u0627\u0644\u064A\u0647\u0648\u062F\u064A\u0629 \u0647\u064A \u0639\u0627\u0634\u0631 \u0623\u0643\u0628\u0631 \u062F\u064A\u0646 \u0641\u064A \u0627\u0644\u0639\u0627\u0644\u0645. \u062A\u0648\u062C\u062F \u0641\u064A \u0627\u0644\u064A\u0647\u0648\u062F\u064A\u0629 \u0645\u062C\u0645\u0648\u0639\u0629 \u0645\u062A\u0646\u0648\u0639\u0629 \u0645\u0646 \u0627\u0644\u062D\u0631\u0643\u0627\u062A \u0627\u0644\u062F\u064A\u0646\u064A\u0629\u060C \u0648\u0627\u0644\u062A\u064A \u0638\u0647\u0631\u062A \u0645\u0639\u0638\u0645\u0647\u0627 \u0645\u0646 \u0627\u0644\u064A\u0647\u0648\u062F\u064A\u0629 \u0627\u0644\u0631\u0628\u0627\u0646\u064A\u0629\u060C \u0648\u0627\u0644\u062A\u064A \u062A\u0646\u0635 \u0639\u0644\u0649 \u0623\u0646 \u0627\u0644\u0644\u0647 \u0643\u0634\u0641 \u0642\u0648\u0627\u0646\u064A\u0646\u0647 \u0648\u0648\u0635\u0627\u064A\u0627\u0647 \u0644\u0645\u0648\u0633\u0649 \u0639\u0644\u0649 \u062C\u0628\u0644 \u0633\u064A\u0646\u0627\u0621 \u0641\u064A \u0634\u0643\u0644 \u0627\u0644\u062A\u0648\u0631\u0627\u0629 \u0627\u0644\u0645\u0643\u062A\u0648\u0628\u0629 \u0648\u0627\u0644\u0634\u0641\u0647\u064A\u0629. \u062A\u0627\u0631\u064A\u062E\u064A\u0627\u064B\u060C \u062A\u0645 \u062A\u062D\u062F\u064A \u0647\u0630\u0627 \u0627\u0644\u062A\u0623\u0643\u064A\u062F \u0645\u0646 \u0642\u0628\u0644 \u0645\u062C\u0645\u0648\u0639\u0627\u062A \u0645\u062E\u062A\u0644\u0641\u0629 \u0645\u062B\u0644 \u0627\u0644\u0635\u062F\u0648\u0642\u064A\u064A\u0646 \u0648\u0627\u0644\u064A\u0647\u0648\u062F\u064A\u0629 \u0627\u0644\u0647\u0644\u0646\u0633\u062A\u064A\u0629 \u062E\u0644\u0627\u0644 \u0641\u062A\u0631\u0629 \u0627\u0644\u0647\u064A\u0643\u0644 \u0627\u0644\u062B\u0627\u0646\u064A. \u0648\u0627\u0644\u0642\u0631\u0627\u0626\u064A\u064A\u0646 \u0648\u0627\u0644\u0633\u0628\u062A\u0627\u0646\u064A\u064A\u0646 \u062E\u0644\u0627\u0644 \u0627\u0644\u0641\u062A\u0631\u0629 \u0627\u0644\u0645\u0628\u0643\u0631\u0629 \u0648\u0627\u0644\u0644\u0627\u062D\u0642\u0629 \u0645\u0646 \u0627\u0644\u0639\u0635\u0648\u0631 \u0627\u0644\u0648\u0633\u0637\u0649\u061B \u0648\u0628\u064A\u0646 \u0634\u0631\u0627\u0626\u062D \u0627\u0644\u0637\u0648\u0627\u0626\u0641 \u063A\u064A\u0631 \u0627\u0644\u0623\u0631\u062B\u0648\u0630\u0643\u0633\u064A\u0629 \u0627\u0644\u062D\u062F\u064A\u062B\u0629. \u0627\u0644\u0641\u0631\u0648\u0639 \u0627\u0644\u062D\u062F\u064A\u062B\u0629 \u0644\u0644\u064A\u0647\u0648\u062F\u064A\u0629 \u0645\u062B\u0644 \u0627\u0644\u064A\u0647\u0648\u062F\u064A\u0629 \u0627\u0644\u0625\u0646\u0633\u0627\u0646\u064A\u0629 \u0642\u062F \u062A\u0643\u0648\u0646 \u0644\u0627\u0623\u0644\u0648\u0647\u064A\u0629. \u0627\u0644\u064A\u0648\u0645\u060C \u0623\u0643\u0628\u0631 \u0627\u0644\u062D\u0631\u0643\u0627\u062A \u0627\u0644\u062F\u064A\u0646\u064A\u0629 \u0627\u0644\u064A\u0647\u0648\u062F\u064A\u0629 \u0647\u064A \u0627\u0644\u064A\u0647\u0648\u062F\u064A\u0629 \u0627\u0644\u0623\u0631\u062B\u0648\u0630\u0643\u0633\u064A\u0629 (\u0648\u0627\u0644\u062A\u064A \u062A\u0636\u0645 \u0627\u0644\u064A\u0647\u0648\u062F\u064A\u0629 \u0627\u0644\u062D\u0631\u064A\u062F\u064A\u0629 \u0648\u0627\u0644\u064A\u0647\u0648\u062F\u064A\u0629 \u0627\u0644\u0623\u0631\u062B\u0648\u0630\u0643\u0633\u064A\u0629 \u0627\u0644\u062D\u062F\u064A\u062B\u0629) \u0648\u0627\u0644\u064A\u0647\u0648\u062F\u064A\u0629 \u0627\u0644\u0645\u062D\u0627\u0641\u0638\u0629 \u0648\u0627\u0644\u064A\u0647\u0648\u062F\u064A\u0629 \u0627\u0644\u0625\u0635\u0644\u0627\u062D\u064A\u0629. \u0627\u0644\u0645\u0635\u0627\u062F\u0631 \u0627\u0644\u0631\u0626\u064A\u0633\u064A\u0629 \u0644\u0644\u0627\u062E\u062A\u0644\u0627\u0641 \u0628\u064A\u0646 \u0647\u0630\u0647 \u0627\u0644\u0645\u062C\u0645\u0648\u0639\u0627\u062A \u0647\u064A \u0645\u0642\u0627\u0631\u0628\u062A\u0647\u0645 \u0644\u0644\u0642\u0627\u0646\u0648\u0646 \u0627\u0644\u064A\u0647\u0648\u062F\u064A\u060C \u0648\u0633\u0644\u0637\u0629 \u0627\u0644\u062A\u0642\u0644\u064A\u062F \u0627\u0644\u0631\u0628\u0627\u0646\u064A\u060C \u0648\u0623\u0647\u0645\u064A\u0629 \u062F\u0648\u0644\u0629 \u0625\u0633\u0631\u0627\u0626\u064A\u0644. \u0648\u062A\u0624\u0643\u062F \u0627\u0644\u064A\u0647\u0648\u062F\u064A\u0629 \u0627\u0644\u0623\u0631\u062B\u0648\u0630\u0643\u0633\u064A\u0629 \u0623\u0646 \u0627\u0644\u062A\u0648\u0631\u0627\u0629 \u0648\u0627\u0644\u0634\u0631\u064A\u0639\u0629 \u0627\u0644\u064A\u0647\u0648\u062F\u064A\u0629 \u0625\u0644\u0647\u064A\u0629 \u0641\u064A \u0627\u0644\u0623\u0635\u0644\u060C \u0648\u0623\u0628\u062F\u064A\u0629 \u0648\u063A\u064A\u0631 \u0642\u0627\u0628\u0644\u0629 \u0644\u0644\u062A\u063A\u064A\u064A\u0631\u060C \u0648\u0623\u0646\u0647 \u064A\u0646\u0628\u063A\u064A \u0625\u062A\u0628\u0627\u0639\u0647\u0627 \u0628\u0635\u0631\u0627\u0645\u0629. \u0628\u064A\u0646\u0645\u0627 \u062A\u064F\u0639\u062A\u0628\u0631 \u0627\u0644\u064A\u0647\u0648\u062F\u064A\u0629 \u0627\u0644\u0645\u062D\u0627\u0641\u0638\u0629 \u0648\u0627\u0644\u0625\u0635\u0644\u0627\u062D\u064A\u0629 \u0623\u0643\u062B\u0631 \u0644\u064A\u0628\u0631\u0627\u0644\u064A\u0629\u060C \u062D\u064A\u062B \u062A\u0639\u0632\u0632 \u0627\u0644\u064A\u0647\u0648\u062F\u064A\u0629 \u0627\u0644\u0645\u062D\u0627\u0641\u0638\u0629 \u0628\u0634\u0643\u0644 \u0639\u0627\u0645 \u0627\u0644\u062A\u0641\u0633\u064A\u0631 \u0627\u0644\u0623\u0643\u062B\u0631 \u062A\u0642\u0644\u064A\u062F\u064A\u0629 \u0644\u0645\u062A\u0637\u0644\u0628\u0627\u062A \u0627\u0644\u064A\u0647\u0648\u062F\u064A\u0629 \u0628\u0627\u0644\u0645\u0642\u0627\u0631\u0646\u0629 \u0645\u0639 \u0627\u0644\u064A\u0647\u0648\u062F\u064A\u0629 \u0627\u0644\u0625\u0635\u0644\u0627\u062D\u064A\u0629. \u0648\u0645\u0648\u0642\u0641 \u0627\u0644\u0625\u0635\u0644\u0627\u062D \u0627\u0644\u0645\u0639\u062A\u0627\u062F \u0647\u0648 \u0623\u0646\u0647 \u064A\u062C\u0628 \u0627\u0644\u0646\u0638\u0631 \u0625\u0644\u0649 \u0627\u0644\u0642\u0627\u0646\u0648\u0646 \u0627\u0644\u064A\u0647\u0648\u062F\u064A \u0639\u0644\u0649 \u0623\u0646\u0647 \u0645\u062C\u0645\u0648\u0639\u0629 \u0645\u0646 \u0627\u0644\u0645\u0628\u0627\u062F\u0626 \u0627\u0644\u062A\u0648\u062C\u064A\u0647\u064A\u0629 \u0627\u0644\u0639\u0627\u0645\u0629 \u0648\u0644\u064A\u0633 \u0643\u0645\u062C\u0645\u0648\u0639\u0629 \u0645\u0646 \u0627\u0644\u0642\u064A\u0648\u062F \u0648\u0627\u0644\u0648\u0627\u062C\u0628\u0627\u062A \u0627\u0644\u062A\u064A \u064A\u062A\u0637\u0644\u0628 \u0627\u062D\u062A\u0631\u0627\u0645\u0647\u0627 \u0645\u0646 \u062C\u0645\u064A\u0639 \u0627\u0644\u064A\u0647\u0648\u062F. \u062A\u0627\u0631\u064A\u062E\u064A\u0627\u064B\u060C \u0641\u0631\u0636\u062A \u0627\u0644\u0645\u062D\u0627\u0643\u0645 \u0627\u0644\u062E\u0627\u0635\u0629 \u0627\u0644\u0642\u0627\u0646\u0648\u0646 \u0627\u0644\u064A\u0647\u0648\u062F\u064A. \u0627\u0644\u064A\u0648\u0645 \u0647\u0630\u0647 \u0627\u0644\u0645\u062D\u0627\u0643\u0645 \u0644\u0627 \u062A\u0632\u0627\u0644 \u0645\u0648\u062C\u0648\u062F\u0629 \u0648\u0644\u0643\u0646 \u0645\u0645\u0627\u0631\u0633\u0629 \u0627\u0644\u064A\u0647\u0648\u062F\u064A\u0629 \u0641\u064A \u0645\u0639\u0638\u0645\u0647\u0627 \u0637\u0648\u0639\u064A\u0629. \u0648\u0627\u0644\u0633\u0644\u0637\u0629 \u0641\u064A \u0627\u0644\u0645\u0633\u0627\u0626\u0644 \u0627\u0644\u0644\u0627\u0647\u0648\u062A\u064A\u0629 \u0648\u0627\u0644\u0642\u0627\u0646\u0648\u0646\u064A\u0629 \u063A\u064A\u0631 \u0645\u062E\u0648\u0644\u0629 \u0644\u0623\u064A \u0634\u062E\u0635 \u0623\u0648 \u0644\u0623\u064A \u0645\u0646\u0638\u0645\u0629\u060C \u0648\u0644\u0643\u0646 \u0641\u064A \u0627\u0644\u0646\u0635\u0648\u0635 \u0627\u0644\u0645\u0642\u062F\u0633\u0629 \u064A\u0642\u0648\u0645 \u0627\u0644\u062D\u0627\u062E\u0627\u0645\u0627\u062A \u0648\u0627\u0644\u062F\u0627\u0631\u0633\u064A\u0646 \u0641\u064A \u062A\u0641\u0633\u064A\u0631\u0647\u0627. \u064A\u0645\u062A\u062F \u062A\u0627\u0631\u064A\u062E \u0627\u0644\u064A\u0647\u0648\u062F\u064A\u0629 \u0644\u0623\u0643\u062B\u0631 \u0645\u0646 3000 \u0633\u0646\u0629. \u0648\u0644\u0644\u062F\u064A\u0627\u0646\u0629 \u0627\u0644\u064A\u0647\u0648\u062F\u064A\u0629 \u062C\u0630\u0648\u0631 \u0643\u062F\u064A\u0646 \u0645\u0646\u0638\u0645 \u0641\u064A \u0627\u0644\u0634\u0631\u0642 \u0627\u0644\u0623\u0648\u0633\u0637 \u062E\u0644\u0627\u0644 \u0627\u0644\u0639\u0635\u0631 \u0627\u0644\u0628\u0631\u0648\u0646\u0632\u064A. \u0648\u062A\u0639\u062F\u0651 \u0627\u0644\u064A\u0647\u0648\u062F\u064A\u0629 \u0648\u0627\u062D\u062F\u0629 \u0645\u0646 \u0623\u0642\u062F\u0645 \u0627\u0644\u062F\u064A\u0627\u0646\u0627\u062A \u0627\u0644\u062A\u0648\u062D\u064A\u062F\u064A\u0629. \u0648\u0643\u0627\u0646 \u064A\u064F\u0634\u0627\u0631 \u0625\u0644\u0649 \u0627\u0644\u0639\u0628\u0631\u0627\u0646\u064A\u064A\u0646 \u0648\u0628\u0646\u0648 \u0625\u0633\u0631\u0627\u0626\u064A\u0644 \u0628\u0627\u0633\u0645 \u00AB\u064A\u0647\u0648\u062F\u00BB \u0648\u0641\u064A \u0643\u062A\u0628 \u0644\u0627\u062D\u0642\u0629 \u0641\u064A \u0627\u0644\u062A\u0646\u0627\u062E \u0645\u062B\u0644 \u0633\u0641\u0631 \u0623\u0633\u062A\u064A\u0631\u060C \u0627\u0633\u062A\u0628\u062F\u0644 \u0645\u0635\u0637\u0644\u062D \u0627\u0644\u064A\u0647\u0648\u062F \u0628\u0645\u0635\u0637\u0644\u062D \u00AB\u0623\u0628\u0646\u0627\u0621 \u0625\u0633\u0631\u0627\u0626\u064A\u0644\u00BB. \u0623\u062B\u0631\u062A \u0627\u0644\u0646\u0635\u0648\u0635 \u0648\u0627\u0644\u062A\u0642\u0627\u0644\u064A\u062F \u0648\u0627\u0644\u0642\u064A\u0645 \u0627\u0644\u064A\u0647\u0648\u062F\u064A\u0629 \u0628\u0634\u0643\u0644 \u0643\u0628\u064A\u0631 \u0639\u0644\u0649 \u0627\u0644\u062F\u064A\u0627\u0646\u0627\u062A \u0627\u0644\u0625\u0628\u0631\u0627\u0647\u064A\u0645\u064A\u0629 \u0641\u064A\u0645\u0627 \u0628\u0639\u062F\u060C \u0628\u0645\u0627 \u0641\u064A \u0630\u0644\u0643 \u0627\u0644\u0645\u0633\u064A\u062D\u064A\u0629 \u0648\u0627\u0644\u0625\u0633\u0644\u0627\u0645 \u0648\u0627\u0644\u0628\u0647\u0627\u0626\u064A\u0629. \u0648\u0642\u062F \u0623\u062B\u0631\u062A \u0627\u0644\u0639\u062F\u064A\u062F \u0645\u0646 \u062C\u0648\u0627\u0646\u0628 \u0627\u0644\u064A\u0647\u0648\u062F\u064A\u0629 \u0628\u0634\u0643\u0644 \u0645\u0628\u0627\u0634\u0631 \u0623\u0648 \u063A\u064A\u0631 \u0645\u0628\u0627\u0634\u0631 \u0639\u0644\u0649 \u0627\u0644\u0623\u062E\u0644\u0627\u0642 \u0627\u0644\u0639\u0644\u0645\u0627\u0646\u064A\u0629 \u0627\u0644\u063A\u0631\u0628\u064A\u0629 \u0648\u0627\u0644\u0642\u0627\u0646\u0648\u0646 \u0627\u0644\u0645\u062F\u0646\u064A. \u0648\u0643\u0627\u0646\u062A \u0627\u0644\u0639\u0642\u064A\u062F\u0629 \u0627\u0644\u062F\u064A\u0646\u064A\u0629 \u0639\u0627\u0645\u0644\u0627\u064B \u0645\u0647\u0645\u064B\u0627 \u0641\u064A \u062A\u0637\u0648\u0631 \u0627\u0644\u062D\u0636\u0627\u0631\u0629 \u0627\u0644\u063A\u0631\u0628\u064A\u0629 \u0627\u0644\u0642\u062F\u064A\u0645\u0629 \u0645\u062B\u0644 \u0627\u0644\u0647\u0644\u0646\u0633\u064A\u0629 \u0648\u0627\u0644\u064A\u0647\u0648\u062F\u064A\u0629 \u0643\u062E\u0644\u0641\u064A\u0629 \u0644\u0644\u0645\u0633\u064A\u062D\u064A\u0629\u060C \u0648\u0634\u0643\u0644\u062A \u0625\u0644\u0649 \u062D\u062F \u0643\u0628\u064A\u0631 \u0627\u0644\u0645\u062B\u0644 \u0648\u0627\u0644\u0623\u062E\u0644\u0627\u0642 \u0627\u0644\u063A\u0631\u0628\u064A\u0629 \u0645\u0646\u0630 \u0627\u0644\u0645\u0633\u064A\u062D\u064A\u0629 \u0627\u0644\u0645\u0628\u0643\u0631\u0629. \u0627\u0644\u064A\u0647\u0648\u062F \u0647\u0645 \u0623\u0628\u0646\u0627\u0621 \u0645\u062C\u0645\u0648\u0639\u0629 \u0625\u062B\u0646\u064A\u0629 \u062F\u064A\u0646\u064A\u0629\u060C \u0628\u0645\u0627 \u0641\u064A \u0630\u0644\u0643 \u0623\u0648\u0644\u0626\u0643 \u0627\u0644\u0630\u064A\u0646 \u0648\u0644\u062F\u0648\u0627 \u064A\u0647\u0648\u062F\u064B\u0627\u060C \u0628\u0627\u0644\u0625\u0636\u0627\u0641\u0629 \u0625\u0644\u0649 \u0627\u0644\u0645\u062A\u062D\u0648\u0644\u064A\u0646 \u0625\u0644\u0649 \u0627\u0644\u064A\u0647\u0648\u062F\u064A\u0629. \u0641\u064A \u0639\u0627\u0645 2015\u060C \u0642\u062F\u0631 \u0639\u062F\u062F \u0627\u0644\u0633\u0643\u0627\u0646 \u0627\u0644\u064A\u0647\u0648\u062F \u0641\u064A \u0627\u0644\u0639\u0627\u0644\u0645 \u0628\u062D\u0648\u0627\u0644\u064A 14.3 \u0645\u0644\u064A\u0648\u0646\u060C \u0623\u0648 \u0645\u0627 \u064A\u0642\u0631\u0628 \u0645\u0646 0.2% \u0645\u0646 \u0645\u062C\u0645\u0648\u0639 \u0633\u0643\u0627\u0646 \u0627\u0644\u0639\u0627\u0644\u0645. \u0648\u0625\u0633\u0631\u0627\u0626\u064A\u0644 \u0647\u064A \u0645\u0648\u0637\u0646 \u0644\u062D\u0648\u0627\u0644\u064A 43% \u0645\u0646 \u062C\u0645\u064A\u0639 \u0627\u0644\u064A\u0647\u0648\u062F \u0641\u064A \u0627\u0644\u0639\u0627\u0644\u0645\u060C \u0648\u064A\u0642\u064A\u0645 \u062D\u0648\u0627\u0644\u064A 43% \u0645\u0646 \u064A\u0647\u0648\u062F \u0627\u0644\u0639\u0627\u0644\u0645 \u0641\u064A \u0627\u0644\u0648\u0644\u0627\u064A\u0627\u062A \u0627\u0644\u0645\u062A\u062D\u062F\u0629 \u0648\u0643\u0646\u062F\u0627\u060C \u0648\u064A\u0639\u064A\u0634 \u0645\u0639\u0638\u0645 \u0627\u0644\u0646\u0633\u0628\u0629 \u0627\u0644\u0645\u062A\u0628\u0642\u064A\u0629 \u0641\u064A \u0623\u0648\u0631\u0648\u0628\u0627\u060C \u0625\u0644\u0649 \u0645\u0646 \u0645\u062C\u0645\u0648\u0639\u0627\u062A \u0627\u0644\u0623\u0642\u0644\u064A\u0627\u062A \u0627\u0644\u0645\u0646\u062A\u0634\u0631\u0629 \u0641\u064A \u062C\u0645\u064A\u0639 \u0623\u0646\u062D\u0627\u0621 \u0623\u0645\u0631\u064A\u0643\u0627 \u0627\u0644\u0644\u0627\u062A\u064A\u0646\u064A\u0629 \u0648\u0622\u0633\u064A\u0627 \u0648\u0623\u0641\u0631\u064A\u0642\u064A\u0627 \u0648\u0623\u0633\u062A\u0631\u0627\u0644\u064A\u0627."@ar . "\u042E\u0434\u0430\u0457\u0301\u0437\u043C \u0430\u0431\u043E \u0456\u0443\u0434\u0430\u0457\u0301\u0437\u043C (\u0456\u0432\u0440. \u05D9\u05D4\u05D3\u05D5\u05EA\u200E, \u00AB\u0454\u0432\u0440\u0435\u0439\u0441\u044C\u043A\u0430 \u0440\u0435\u043B\u0456\u0433\u0456\u044F\u00BB; \u0432\u0456\u0434 \u0456\u043C\u0435\u043D\u0456 \u042E\u0434\u0438, \u0441\u0438\u043D\u0430 \u0431\u0456\u0431\u043B\u0435\u0439\u0441\u044C\u043A\u043E\u0433\u043E \u043F\u0430\u0442\u0440\u0456\u0430\u0440\u0445\u0430 \u042F\u043A\u043E\u0432\u0430) \u2014 \u043E\u0434\u043D\u0430 \u0437\u0456 \u0441\u0442\u0430\u0440\u043E\u0434\u0430\u0432\u043D\u0456\u0445 \u0435\u0442\u043D\u0456\u0447\u043D\u0438\u0445 \u0440\u0435\u043B\u0456\u0433\u0456\u0439, \u0440\u0435\u043B\u0456\u0433\u0456\u044F \u0434\u0430\u0432\u043D\u0456\u0445 \u044E\u0434\u0435\u0457\u0432, \u0449\u043E \u043F\u0440\u043E\u0436\u0438\u0432\u0430\u043B\u0438 \u043D\u0430 \u0442\u0435\u0440\u0438\u0442\u043E\u0440\u0456\u0457 \u0441\u0443\u0447\u0430\u0441\u043D\u043E\u0457 \u0434\u0435\u0440\u0436\u0430\u0432\u0438 \u0406\u0437\u0440\u0430\u0457\u043B\u044C, \u0442\u0430 \u0441\u0443\u0447\u0430\u0441\u043D\u0438\u0445 \u0454\u0432\u0440\u0435\u0457\u0432, \u0437\u0430\u0441\u043D\u043E\u0432\u0430\u043D\u0430, \u0432\u0456\u0434\u043F\u043E\u0432\u0456\u0434\u043D\u043E \u0434\u043E \u0422\u0430\u041D\u0430\u0425\u0443 (\u0421\u0442\u0430\u0440\u043E\u0433\u043E \u0417\u0430\u043F\u043E\u0432\u0456\u0442\u0443), \u043D\u0430 \u0437\u0430\u043F\u043E\u0432\u0456\u0442\u0430\u0445 \u0411\u043E\u0433\u0430 \u043F\u0440\u0430\u043E\u0442\u0446\u044F \u0410\u0432\u0440\u0430\u0430\u043C\u0430 \u0431\u043B\u0438\u0437\u044C\u043A\u043E 1750 \u0440. \u0434\u043E \u043D. \u0435. \u0456 \u0434\u043E\u043F\u043E\u0432\u043D\u0435\u043D\u0430 \u0437\u0430\u043F\u043E\u0432\u0456\u0442\u0430\u043C\u0438 \u041C\u043E\u0439\u0441\u0435\u044F \u0431\u043B\u0438\u0437\u044C\u043A\u043E 1300 \u0440. \u0434\u043E \u043D. \u0435. \u0412\u0430\u0436\u043B\u0438\u0432\u043E\u044E \u0447\u0430\u0441\u0442\u0438\u043D\u043E\u044E \u0432\u0456\u0440\u043E\u0432\u0447\u0435\u043D\u043D\u044F \u0454 \u0443\u0441\u043D\u0430 \u0422\u043E\u0440\u0430 (\u0422\u0430\u043B\u043C\u0443\u0434), \u0432 \u044F\u043A\u0456\u0439 \u043A\u043E\u043C\u0435\u043D\u0442\u0443\u0454\u0442\u044C\u0441\u044F \u0437\u043C\u0456\u0441\u0442 \u0421\u0442\u0430\u0440\u043E\u0433\u043E \u0417\u0430\u043F\u043E\u0432\u0456\u0442\u0443. \u042E\u0434\u0430\u0457\u0437\u043C \u0431\u0430\u0437\u0443\u0454\u0442\u044C\u0441\u044F \u043D\u0430 \u043A\u043E\u043D\u0446\u0435\u043F\u0446\u0456\u0457 \u0432\u0441\u044E\u0434\u0438\u0441\u0443\u0449\u043E\u0433\u043E \u0432\u0456\u0447\u043D\u043E\u0433\u043E \u0422\u0432\u043E\u0440\u0446\u044F, \u0447\u0438\u044F \u0432\u043E\u043B\u044F \u0442\u0430 \u043E\u0441\u043E\u0431\u043B\u0438\u0432\u0435 \u0441\u0442\u0430\u0432\u043B\u0435\u043D\u043D\u044F \u0434\u043E \u0454\u0432\u0440\u0435\u0439\u0441\u044C\u043A\u043E\u0433\u043E \u043D\u0430\u0440\u043E\u0434\u0443 \u0432\u0456\u0434\u0431\u0438\u0442\u0456 \u0432 \u0422\u043E\u0440\u0456, \u0441\u0435\u0431\u0442\u043E \u0417\u0430\u043A\u043E\u043D\u0456. \u0422\u043E\u0440\u0430 \u2014 \u0446\u0435 \u043F\u0435\u0440\u0448\u0456 \u043F'\u044F\u0442\u044C \u043A\u043D\u0438\u0433 \u0443 \u0441\u043A\u043B\u0430\u0434\u0456 \u0445\u0440\u0438\u0441\u0442\u0438\u044F\u043D\u0441\u044C\u043A\u043E\u0433\u043E \u0421\u0432\u044F\u0442\u043E\u0433\u043E \u041F\u0438\u0441\u044C\u043C\u0430, \u0425\u0443\u043C\u0430\u0448, \u0430\u0431\u043E \u041F'\u044F\u0442\u0438\u043A\u043D\u0438\u0436\u0436\u044F, \u0449\u043E \u043C\u0456\u0441\u0442\u044F\u0442\u044C \u0456\u0441\u0442\u043E\u0440\u0456\u044E, \u0437\u0430\u043A\u043E\u043D\u0438 \u0456 \u043F\u0440\u0430\u0432\u0438\u043B\u0430 \u0436\u0438\u0442\u0442\u044F \u0434\u043B\u044F \u0433\u0456\u0434\u043D\u043E\u0457 \u043F\u043E\u0432\u0435\u0434\u0456\u043D\u043A\u0438 \u0456 \u0432 \u0441\u043B\u043E\u0432'\u044F\u043D\u0441\u044C\u043A\u0438\u0445 \u0434\u0436\u0435\u0440\u0435\u043B\u0430\u0445 \u0432\u0456\u0434\u043E\u043C\u0456 \u044F\u043A \u0411\u0443\u0442\u0442\u044F, \u0412\u0438\u0445\u0456\u0434, \u041B\u0435\u0432\u0438\u0442, \u0427\u0438\u0441\u043B\u0430 \u0442\u0430 \u041F\u043E\u0432\u0442\u043E\u0440\u0435\u043D\u043D\u044F \u0437\u0430\u043A\u043E\u043D\u0443. \u0421\u0443\u0447\u0430\u0441\u043D\u0438\u0439 \u044E\u0434\u0430\u0457\u0437\u043C \u043F\u043E\u0440\u044F\u0434 \u0456\u0437 \u0445\u0440\u0438\u0441\u0442\u0438\u044F\u043D\u0441\u0442\u0432\u043E\u043C \u0442\u0430 \u0456\u0441\u043B\u0430\u043C\u043E\u043C \u0437\u0430\u0440\u0430\u0445\u043E\u0432\u0443\u044E\u0442\u044C \u0434\u043E \u0430\u0432\u0440\u0430\u0430\u043C\u0456\u0447\u043D\u0438\u0445 \u0440\u0435\u043B\u0456\u0433\u0456\u0439, \u0442\u043E\u0431\u0442\u043E \u0432\u0456\u0440\u043E\u0432\u0447\u0435\u043D\u044C, \u0449\u043E \u0432\u0435\u0434\u0443\u0442\u044C \u0441\u0432\u043E\u0454 \u043F\u043E\u0445\u043E\u0434\u0436\u0435\u043D\u043D\u044F \u0432\u0456\u0434 \u0432\u0456\u0440\u0438 \u043F\u0440\u0430\u043E\u0442\u0446\u0456\u0432 \u0410\u0434\u0430\u043C\u0430 \u0456 \u0404\u0432\u0438, \u0410\u0432\u0440\u0430\u0430\u043C\u0430 \u0439 \u0421\u0430\u0440\u0438, \u0406\u0441\u0430\u0430\u043A\u0430 \u0456 \u042F\u043A\u043E\u0432\u0430, \u043D\u0430\u0439\u0431\u0456\u043B\u044C\u0448 \u0441\u0442\u0430\u0440\u043E\u0434\u0430\u0432\u043D\u044C\u043E\u0457 \u0439 \u043F\u0440\u043E\u0441\u0442\u043E\u0457 \u0444\u043E\u0440\u043C\u0438 \u0454\u0434\u0438\u043D\u043E\u0431\u043E\u0436\u0436\u044F. \u0412\u0430\u0436\u043B\u0438\u0432\u043E\u044E \u0432\u0456\u0434\u043C\u0456\u043D\u043D\u0456\u0441\u0442\u044E \u0432\u0456\u0434 \u0445\u0440\u0438\u0441\u0442\u0438\u044F\u043D\u0441\u0442\u0432\u0430 \u0442\u0430 \u0456\u0441\u043B\u0430\u043C\u0443 \u0454 \u0442\u0435, \u0449\u043E \u0406\u0441\u0443\u0441 \u0456 \u041C\u0430\u0433\u043E\u043C\u0435\u0442 \u0440\u043E\u0437\u0433\u043B\u044F\u0434\u0430\u044E\u0442\u044C\u0441\u044F \u0432 \u0440\u0430\u043C\u043A\u0430\u0445 \u0446\u044C\u043E\u0433\u043E \u0432\u0456\u0440\u043E\u0432\u0447\u0435\u043D\u043D\u044F \u044F\u043A \u0437\u0432\u0438\u0447\u0430\u0439\u043D\u0456 \u043B\u044E\u0434\u0438."@uk . . . . . . . . . . . . "Sephardi style torah"@en . "Ingwiller Synagoge 733.jpg"@en .